Τα παιδιά μιας “Ματωμένης Κυριακής”

Το 1918 ο πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος φτάνει στο τέλος του, βρίσκοντας την Αντάντ νικήτρια. Οι Ιρλανδοί στρατιώτες που πολέμησαν μαζί με τα Βρετανικά στρατεύματα στις μάχες της Φλάνδρας, επιστρέφουν στα σπίτια τους. Η υποδοχή όμως που φαντάζονταν, δεν τους περίμενε ποτέ. Ο ιρλανδικός λαός, μετά και από τα γεγονότα της «εξέγερσης του Πάσχα» ήταν πλέον βέβαιος πως η ένοπλη μάχη για ανεξαρτησία ήταν η μοναδική λύση, έτσι περιφρόνησαν την επιστροφή των Ιρλανδών στρατιωτών, που «πολέμησαν για τον εχθρό». Οι «Ιρλανδοί Εθελοντές» χρόνο με το χρόνο πληθαίνουν σε αριθμό, καθώς όλο και περισσότεροι νέοι νιώθουν ριζωμένη μέσα τους την ανάγκη για ελευθερία και κατατάσσονται στις τάξεις της οργάνωσης. Πολύ βετεράνοι του Πολέμου με την επιστροφή τους στην Ιρλανδία, εντάσσονται στην οργάνωση, δίνοντας έτσι και εμπειρία στις ενέργειες της.

Στις γενικές εκλογές του 1918 το κόμμα «Σιν Φέιν» που ήταν ουσιαστικό η πολιτική πλευρά των Ιρλανδών Εθελοντών εκλέγεται με τρομερά ποσοστά πρώτο και αυτοδύναμο κόμμα στην Ιρλανδική Βουλή, στέλνοντας ένα ηχηρό μήνυμα στο Στέμμα. Είχαν γίνει οι απαραίτητες κοινωνικές ζυμώσεις και ο λαός ήταν έτοιμος να ξεσηκωθεί. Οι πολιτικοί του Σιν Φέιν που εκλέχθηκαν στις εκλογές του 1918, δεν πατάνε ποτέ το πόδι τους στην μέχρι τότε βουλή της Ιρλανδίας, καθώς την θεωρούν κατευθυνόμενη από την Βρετανία και έτσι στις 21 Ιανουαρίου του 1919 παρουσιάζουν την δική τους Βουλή, ανακηρύσσοντας την νέα ανεξάρτητη δημοκρατία της Ιρλανδίας. Αμέσως ξεκινούν εχθροπραξίες μεταξύ των βρετανικών δυνάμεων ασφαλείας και των Ιρλανδών επαναστατών. Το Σιν Φέιν προβλέποντας τις εξελίξεις αυτές, φροντίζει να εξοπλίσει επαρκώς τους Ιρλανδούς Εθελοντές και να επιβάλει μια πιο αυστηρή ιεραρχική δομή, μετατρέποντας τους έτσι στον Ιρλανδικό Δημοκρατικό Στρατός (IRA = Irish Republican Army).

Οι Ιρλανδοί κατατάσσονται κατά χιλιάδες στον IRA δίνοντας του ένα ικανοποιητικό μέγεθος ώστε να αντιμετωπίσει τα βρετανικά στρατεύματα που έφτασαν άμεσα στο νησί. Ωστόσο, εκτός από τον IRA, οι Βρετανοί ήρθαν αντιμέτωποι με μια πρωτοφανής εργατική απεργία. Για περίπου ένα εξάμηνο σχεδόν τίποτα δεν λειτουργούσε στην χώρα, κάνοντας το έργο του βρετανικού στρατού ακόμα πιο δύσκολο. Ο IRA δεν πολέμησε ποτέ ανοικτά τους Βρετανούς, λόγω της υπεροπλίας των αποικιοκρατών, προτίμησε τακτικές ανταρτοπόλεμου. Ο ανταρτοπόλεμος σε συνδυασμό με τις συνεχόμενες εργατικές απεργίες μετέτρεπαν την διαμάχη σε ένα μακροσκελή πόλεμο φθοράς, στον οποίο η Βρετανία την δεδομένη στιγμή δεν ήθελε να εμπλακεί. Ακολουθώντας έτσι την γνωστή τακτική «διαίρει και βασίλευε», στις 31 Μαρτίου του 1922, προτείνουν στους επαναστατημένους Ιρλανδούς μια συνθήκη όπου έδινε αυτονόμηση στην Ιρλανδία – όχι όμως πλήρης ανεξαρτησία. Επίσης στην Αγγλοϊρλανδική συνθήκη, όπως ονομάστηκε, το βόρειο μέρος του νησιού, παρέμενε στην Μεγάλη Βρετανία.

Πλήθος κατά την διάρκεια του Πολέμου της Ανεξαρτησίας

Οι Ιρλανδοί διχάζονται, με την πιο συντηρητική πλευρά να υποστηρίζει πως πρέπει να αποδεχτούν την συνθήκη, ενώ το Σιν Φέιν μαζί με το μεγαλύτερο μέρος του IRA υποστηρίζουν πως ο πόλεμος πρέπει να συνεχιστεί μέχρις ότου ολόκληρη η Ιρλανδία ανακηρυχτεί ανεξάρτητο κράτος. Η διαμάχη αυτή οδηγά σε εμφύλιο πόλεμο (1922-1923) μεταξύ των δύο πλευρών, με τους υποστηρικτές της συνθήκες να κερδίζουν. Να σημειωθεί πως κατά την διάρκεια του εμφυλίου οι δυνάμεις του IRA δέχονται επιθέσεις από τον βρετανικό στρατό και τους «Εθελοντές του Όλστερ» (UVF = Ulster Volunteer Force). Στο βόρειο τμήμα του νησιού κατοικούν Βρετανοί Προτεστάντες που είτε ήταν απόγονοι εποίκων είτε ήταν οι ίδιοι Βρετανοί έποικοι, συντάσσονται υπέρ της συνθήκης και πολεμούν τον IRA.  Με το τέλος του εμφυλίου εγκαθιδρύονται δύο κράτη στο νησί, η Δημοκρατία της Ιρλανδίας, ήταν αυτόνομη από την Μεγάλη Βρετανία και την Βόρειο Ιρλανδία, που ήταν έδαφος του Στέμματος.

Εικόνες από οδομαχίες του Εμφυλίου

Μονάδα του στρατού υπέρ της συνθήκης

Ο IRA  αν και ηττάται δεν παραδίδει τα όπλα. Ναι μεν αποσύρεται από το προσκήνιο αλλά διατηρεί το δίκτυο των αγωνιστών του, άλλωστε το Σιν Φέιν παραμένει ένα από τα κύρια κόμματα στην ιρλανδική πολιτική σκηνή. Τα επόμενα χρόνια, αναλώνεται στο να πιέζει την κυβέρνηση της χώρας για να διεκδικήσει την ανεξαρτησία της, ενώ το 1939 προχωρεί σε  μεμονωμένες βομβιστικές επιθέσεις στο έδαφος της Αγγλίας, αναγκάζοντας την ιρλανδική βουλή να τον προκηρύξει ως παράνομο. Τελικά τον Δεκέμβρη του 1948, η Δημοκρατία της Ιρλανδίας ανακηρύσσεται ανεξάρτητο κράτος, αποκόπτοντας όλους τους πολιτικούς δεσμούς με την Μεγάλη Βρετανία. Οι Ιρλανδοί πανηγυρίζουν, μιας και κατάφεραν να ολοκληρώσουν ένα αιώνιο πόθο τους. Ο IRA όμως δεν ενθουσιάζεται, θεωρεί πως όσο η Βόρεια Ιρλανδία δεν ανήκει σε ένα ενιαίο ιρλανδικό κράτος, η ανεξαρτησία δεν έχει καμία αξία και έτσι ρίχνει το βάρος των επιχειρήσεων του για να ενώσει τα δύο κράτη.

Καθολικοί διαδηλωτές κατά την διάρκεια “των Ταραχών” (The Troubles, έτσι ονομάζεται η ιστορική περίοδος από το 1969 μέχρι το 1997)

Κατά τις δεκαετίες του 1950 και του 1960 ο IRA δεν καταφέρνει σημαντικές επιθέσεις στην έκταση της Βόρειου Ιρλανδίας, για δύο λόγους. Πρώτον, οι Ρωμαιοκαθολικοί Ιρλανδοί που ζούσαν στο Όλστερ (έτσι ονομάζεται η περιοχή που περικλείουν τα σύνορα της Βορείου Ιρλανδίας) δεν υποστήριξαν τις προσπάθειες του IRA, καθώς είχαν κουραστεί από την συνεχόμενη βία των τελευταίων ετών. Δεύτερον, στις τάξεις του IRA εγείρεται ένα πάρα πολύ σοβαρό ζήτημα που διχάζει την οργάνωση. Η πλειοψηφία των αγωνιστών υποστηρίζει πως με πρακτικές τρομοκρατίας το πρόβλημα δεν θα λυθεί αλλά θα διογκωθεί, με την άλλη πλευρά να υποστηρίζει πως δεν υπάρχει άλλη λύση, καθώς η Δημοκρατίας της Ιρλανδίας δεν επιθυμεί να εμπλακεί σε πολεμική διαμάχη. Έτσι σε συνέδριο του Σιν Φέιν το 1969, προκύπτει διάσπαση μεταξύ αυτών που είναι κατά της τρομοκρατίας, Official IRA και αυτών που είναι υπέρ, Provisional IRA. Ταυτόχρονα, η κατάσταση στην Βόρειο Ιρλανδία αλλάζει προς το τέλος της δεκαετίας του 1960. Οι Ρωμαιοκαθολικοί του Όλστερ άρχισαν να διαδηλώνουν κατά των διακρίσεων στο δικαίωμα ψήφου, στη στέγαση και στην απασχόληση. Το 1969 ξεκινούν οι πρώτες μεγάλες διαδηλώσεις Ρωμαιοκαθολικών Ιρλανδών σε μεγάλες πόλεις του Όλστερ.

Provisional IRA

Ο Provisional IRA, ξεκινά την δράση του στα τέλη του 1969, με ένοπλες και βομβιστικές επιθέσεις ενάντιας σε αστυνομικούς σταθμούς στο Όλστερ. Παρόλο αυτά, οι Ρωμαιοκαθολικοί δεν υποστηρίζουν τις πράξεις των Provos (όπως αποκαλούνται οι αγωνιστές του Provisional IRA), υιοθετούν πρακτικές παρόμοιες με αυτές του Μαχάτμα Γκάντι και του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, διαδηλώνοντας μαζικά έξω από κρατικά κτήρια, διαδηλώσεις όμως που αρκετές φορές οδηγούσαν σε οδομαχίες.

Παράλληλα, πορείες πραγματοποιούν και οι Ενωτικοί Προτεστάντες. Σε μιαν από αυτές, στις 12 Αυγούστου του 1969, επιχειρούν να περάσουν μέσα από την περιοχή που κατοικούσα οι Καθολικοί του Ντέρι, το Μπόγκσαϊντ. Οι Καθολικοί θέλοντας να τους εμποδίσουν αντιδρούν με πετροπόλεμο, με αποτέλεσμα να κάνει την εμφάνισή της η αστυνομία της Βορείου Ιρλανδίας, που επιτίθεται στους Καθολικούς. Στήνονται αυτοσχέδια οδοφράγματα και οι Καθολικοί εκσφενδονίζουν μολότοφ στην αστυνομία (RUC). Το Μπόγκσαϊντ για τρεις συνεχόμενες μέρες μοιάζει με εμπόλεμη ζώνη. Η αστυνομία πνίγει με δακρυγόνα όλη την περιοχή που κατοικούν Καθολικοί σε μια προσπάθεια να κάμψει την αντίσταση. Αφού βλέπουν πως ούτε τα δακρυγόνα μπορούν να κοπάσουν την κατάσταση, οι αστυνομικοί χρησιμοποιούν τα όπλα τους χωρίς διαταγή (η τουλάχιστον έτσι υποστηρίζουν οι αρχές). Οι Καθολικοί όμως δεν πτοούνται και δεν υποχωρούν, απαντούν χρησιμοποιώντας κυνηγετικά όπλα και μια γενικευμένη σύρραξη βρίσκεται προ των πυλών. Ο πρωθυπουργός της Βορείου Ιρλανδίας, Τζέιμες Κλαρκ, ζητά βοήθεια από την Μεγάλη Βρετανία, με αυτή να στέλνει άμεσα στρατεύματα, με την διαταγή να σταματήσουν την ένταση χωρίς να μπούνε στους δρόμους του Μπόγκσαϊντ. Η Δημοκρατία της Ιρλανδίας καλεί επιστράτευση αλλά ποτέ δεν κινείται προς τα σύνορα, αρκείται στο να παράσχει ιατροφαρμακευτική περίθαλψη στους πληγωμένους. Και οι δύο πλευρές πιέζουν τους αντιμαχόμενους να οπισθοχωρήσουν, κάτι που τελικά γίνεται. Ωστόσο, τα γεγονότα στο Ντέρι αποτελούν σημείο καμπής, καθώς η άφιξη του βρετανικού στρατού ξανά στην Ιρλανδία μετά από αρκετά χρόνια οδήγησε πάρα πολλούς νέους να καταταγούν στις τάξεις του Provisional IRA.

Βρετανός στρατιώτης στους δρόμους του Μπέλφαστ

Μετά τις ταραχές στο Ντέρι, το Μπέλφαστ μπαίνει σε ένα κυκεώνα νέων αιματηρών επεισοδίων. Οι “Ενωτικοί Προτεστάντες” ενθαρρυμένοι από την παρουσία του βρετανικού στρατού, αρχίζουν να καίνε τα σπίτια των καθολικών με σκοπό να τους εκδιώξουν από το Μπέλφαστ, καθώς όπως υποστηρίζουν, δεν επιθυμούν να ζήσουν όσα έγιναν στο Ντέρι. Από τις επιθέσεις των Προτεσταντών σκοτώνονται πέντε καθολικοί και ένας προτεστάντης, αλλά και 3.500 Καθολικοί χάνουν τα σπίτια τους. Οι  Provos όλο και πληθαίνουν, καθώς νέοι μαχητές, που ήταν νέοι άνεργοι γεμάτοι απόγνωση και χωρίς μέλλον από τα γκέτο των Καθολικών, εντάσσονται στις τάξεις τους. Οι Provos ξεκινούν την δράση τους, αλλά και πάλι ένα πολύ μεγάλο μέρος των Καθολικών θεωρεί πως μια ένοπλη τρομοκρατική οργάνωση δεν μπορεί να κάνει τίποτα άλλο παρά να οξύνει το πρόβλημα. Η μεγαλύτερη πλειοψηφία των Καθολικών, υποστήριζε την ειρηνική οργάνωση: «Ένωση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα της Βόρειας Ιρλανδίας», που θεωρούσε πως λύση μπορεί να βρεθεί μόνο μέσω πολιτικών ελιγμών.

Μέλος των Provos

Όμως, στις 30 Ιανουαρίου του 1972, μέρα Κυριακή, μια ειρηνική διαδήλωση Καθολικών στο κέντρο του Ντέρι, εξελίσσεται σε λουτρό αίματος. Η διαδήλωση, όπως και δεκάδες άλλες που είχαν πραγματοποιηθεί εκείνον τον καιρό στο Ντέρι, σταμάτησε μπροστά από το αρχηγείο της αστυνομίας της πόλης. Ξαφνικά, Βρετανοί αλεξιπτωτιστές, που είχαν φτάσει στο νησί μετά τις πρώτες Ταραχές του 1969, πυροβολούν απροειδοποίητα εναντίον των ειρηνικών Καθολικών διαδηλωτών. 14 άμαχοι θα σκοτωθούν και η συγκεκριμένη μέρα θα ονομαστεί “Ματωμένη Κυριακή”. Ακολουθεί παγκόσμια κατακραυγή, οι εικόνες από την «Ματωμένη Κυριακή» κάνουν τον γύρο του κόσμου. Η διεθνής κοινή γνώμη τα βάζει με την Μεγάλη Βρετανία. Αρχικά η αστυνομία του Ντέρι, στην προσπάθεια της να τα μπαλώσει δηλώνει πως οι αλεξιπτωτιστές απειλήθηκαν και για αυτό πυροβόλησαν. Ωστόσο τα βίντεο από τα γεγονότα τους καίνε, καθώς φαίνεται ξεκάθαρα πως οι διαδηλωτές δεν κινούνται εχθρικά προς τους αλεξιπτωτιστές, ενώ αυτοί σε ανύποπτο χρόνο και χωρίς καμιά προειδοποίηση ξεκινούν να πυροβολούν προς το πλήθος. Οι σοκαριστικές εικόνες δεν σταματούν εκεί, καθώς το πλήθος πανικόβλητο υποχωρεί και οι αλεξιπτωτιστές τους ακολουθούν συνεχίζοντας να πυροβολούν. Και το χειρότερο από όλα, οι μισοί σχεδόν από τους 14 νεκρούς, πυροβολήθηκαν στην προσπάθεια τους είτε να ανασύρουν πληγωμένους είτε να τραβήξουν τα πτώματα των αγαπημένων τους!

Σκηνή από την Ματωμένη Κυριακή

Μετά από την «Ματωμένη Κυριακή» οι Provos φτάνουν σχεδόν τους 10 000 μαχητές, αριθμός τεράστιος για τον συνολικό πληθυσμό Καθολικών της Βορείου Ιρλανδίας. Αντίθετα, ο Official IRA δηλώνει ουσιαστικά την διάλυση του, καθώς οι μισοί μαχητές του ενσωματώθηκαν στους Provos, ενώ οι υπόλοιποι φοβήθηκαν πως μετά την «Ματωμένη Κυριακή» επιθετικές ενέργειες ενάντια στους Προτεστάντες θα οδηγούσαν σε γενικευμένο πόλεμο. Έτσι ο Provisional IRA απομένει ως ο μοναδικός «διάδοχος» και πλέον αποκαλείται απλά ως IRA, ενώ μυστικά αποκαθιστά τις σχέσεις του με το Σιν Φέιν. Μόνο μια μικρή μειοψηφία Καθολικών αποκηρύσσουν τον αγώνα του IRA, με τους περισσότερους να ακολουθούν μια μετριοπαθής στάση, καθώς προβληματίζονται αν τελικά η βία είναι η μόνη λύση ενάντια στον αυταρχισμό των Προτεσταντών.

Τα επόμενα χρόνια ο IRA επιδίδεται σε ένα μπαράζ τρομοκρατικών επιθέσεων, όπου από το 1972 μέχρι το 1997 θα στοιχίσουν την ζωή σε 1800 ανθρώπους (μερικοί άλλοι ιστορικοί κάνουν λόγο για 3600 θύματα)! Στις μεγάλες πληθυσμιακά πόλεις της Βορείου Ιρλανδίας επικρατεί πανικός. Δημιουργούνται γκέτο Καθολικών, με την κυβέρνηση να οικοδομεί γύρω τους ψηλούς τείχους με συρματοπλέγματα, ενώ επιβάλλεται στρατιωτικός νόμος και αρκετές φορές μέχρι και απαγόρευση κυκλοφορίας! Σε αυτό το παρανοϊκό σκηνικό ο IRA εξαπολύει την μια επίθεση μετά την άλλη, δολοφονώντας και βομβαρδίζοντας συνεχώς στόχους της αστυνομίας της Βορείου Ιρλανδίας και των παραστρατιωτικών οργανώσεων των Προτεσταντών. Ένας αθέμιτος ανταρτοπόλεμος μεταξύ του IRA και του UVF ξεκινά. Ωστόσο ο IRA δεν σταματά μέχρι εκεί.

Η οργάνωση σε κατάσταση φρενίτιδας επιτίθεται στο Λονδίνο, σπέρνοντας τον τρόμο στην αγγλική πρωτεύουσα. Ο IRA καταφέρνει μερικά σημαντικά πλήγματα, που κλονίζουν τον αγγλικό λαό, καθώς βομβαρδίζει σταθμούς τρένων και λεωφορείων και εμπορικά κέντρα.

Άμαχοι νεκροί από βομβιστική επίθεση στο Λονδίνο

Αποκορύφωμα όμως ήταν η βομβιστική επίθεση στο Grand Hotel του Μπράιτον, στις 12 Οκτωβρίου του 1984, όπου διέμεναν η πρωθυπουργός Μάργκαρετ Θάτσερ και μέλη του υπουργικού συμβουλίου. Βρίσκονταν εκεί για το ετήσιο συνέδριο του κυβερνώντος κόμματος των Συντηρητικών. Από την έκρηξη πεθαίνουν 5 άτομα, ενώ τραυματίζονται σοβαρά ή ακρωτηριάζονται άλλα 31, ένας εξ αυτών και ο πρωθυπουργός Εμπορίου και Βιομηχανίας Νόρμαν Τέμπιτ. Η Θάτσερ επιβάλει πιο ισχυρά μέτρα καταστολής των Καθολικών στην Βόρειο Ιρλανδία, με πάρα πολλούς νέους να φυλακίζονται ακόμη και για ασήμαντους λόγους. Παρόλα αυτά, όλες οι ενέργειες της Μεγάλης Βρετανίας, προκαλούν μεγαλύτερη αντίδραση από τον IRA που συνεχίζει ακάθεκτος να σπέρνει τον θάνατο. Η οργάνωση καταφέρνει ακόμα ένα σοκαριστικό κτύπημα, όταν με όλμους κτυπά την βρετανική πρωθυπουργική κατοικία το 1991, κατά την διάρκεια υπουργικού συμβουλίου. Αν και τα άτομα που βρίσκονταν μέσα στο κτήριο κατάφεραν να διαφύγουν αλώβητοι, οι υλικές ζημιές είναι πολύ μεγάλες και οι εικόνες από τα συντρίμμια της βρετανικής πρωθυπουργικής κατοικίας αποτελούν συμβολική νίκη του IRA.

Μετά την βομβιστική επίθεση στο Grand Hotel του Μπράιτον

Κάπου εκεί όμως η πολιτική της Μεγάλης Βρετανίας ενάντια στους Καθολικούς του Όλστερ κάνει στροφή 180 μοιρών. Οι Βρετανοί αντιλαμβάνονται πως κάθε δράση καταστολής το μόνο που μπορεί να προκαλέσει είναι μεγαλύτερη αντίδραση. Έτσι χορηγούν τεράστια κονδύλια στην Βόρειο Ιρλανδία, που ανασυγκροτούν τον οικονομικό τομέα, δημιουργώντας ένα οικονομικό θαύμα, ενώ ταυτόχρονα καταργούν τις όποιες ανισότητες μεταξύ Καθολικών και Προτεσταντών, διασφαλίζοντας την ισότητα μεταξύ των δύο κοινοτήτων. Στην συνέχεια με νέα οικιστικά προγράμματα, η κυβέρνηση προσπαθεί να εξαλείψει τα γκέτο. Ο δείκτης ανεργίας κάνει θεαματική βουτιά, με τους Καθολικούς να χτίζουν ξανά την ζωή τους με ελπίδα για ένα καλύτερο μέλλον. Κάπου εκεί παρατηρείται μια κάθοδος και στον αριθμό των αγωνιστών του IRA, καθώς στις τάξεις του παραμένουν μόνο οι σκληροπυρηνικοί. Όταν όμως και ο ίδιος ο IRA αντιλαμβάνεται πως πλέον ο κόσμος έχει κουραστεί από τα τριάντα συνεχόμενα χρόνια βίας, καλεί την κυβέρνηση της Βορείου Ιρλανδίας σε συνθηκολόγηση.

Οι υπογραφές της συμφωνίας  της Μεγάλης Παρασκευής

Τελικά, τον Απρίλιο του 1998, υπογράφηκε η Συμφωνία της Μεγάλης Παρασκευής, σύμφωνα με την οποία η Βόρειος Ιρλανδία παρέμενα στο Ηνωμένο Βασίλειο, αλλά αν ανά πάσα στιγμή η πλειοψηφία του πληθυσμού της χώρας επιθυμούσε την ένωση με την Δημοκρατία της Ιρλανδίας, αυτό θα γινόταν άμεσα και χωρίς κανένα περιορισμό. Έτσι μετά τα συμφωνηθέντα ο IRA παίρνει ένα παθητικό ρόλο μέχρι το 2001, όπου ανακοινώνει επίσημα την πλήρης ανακωχή του και την απόσυρση του από την ενεργό δράση.

Παρόλα αυτά δύο παρακλάδια του IRA διαφωνούν με την στροφή της οργάνωσης και αποσχίζονται από αυτήν. Έτσι ο Real IRA και ο Continuity IRA, που μαζί δεν ξεπερνούν τους 500 άντρες συνεχίζουν να δρουν σποραδικά ενάντια σε κυβερνητικούς στόχους στην Βόρειο Ιρλανδία. Ωστόσο, ακόμη και οι Καθολικοί εναντιώνεται στις δύο νέες οργανώσεις, πιστεύοντας πως ήρθε η ώρα για ειρήνη στην Βόρειο Ιρλανδία.

… «Δεν υπάρχει περίπτωση να νικήσουμε;», του απάντησε «Καμία απολύτως!»

               Η ιστορία της Ιρλανδίας την τελευταία χιλιετία μπορεί να περιγραφεί κάλλιστα σαν μια συνεχόμενη προσπάθεια του λάου της να αποτινάξει από την χώρα του τον Άγγλο αποικιοκράτη. Το βρετανικό στέμμα στις αρχές του 20ου αιώνα κατείχε το 24% των εδαφών όλου του πλανήτη, για αυτό άλλωστε χαρακτηριζόταν ως η «αυτοκρατορία που ποτέ δεν δύει ο ήλιος», καθώς κατά την διάρκεια του 24ωρου, ο ήλιος έλαμπε τουλάχιστον σε κάποιο έδαφος της αυτοκρατορίας. Έτσι ήταν αναμενόμενο η γειτονική Ιρλανδία να αποτελούσε κτήση του.

Ο ιρλανδικός λαός ένιωθε καταπιεσμένος, ενώ δεν μπορούσε να βρει ομοιότητες με τους Βρετανούς, ειδικά μετά το σχίσμα της αγγλικανικής εκκλησίας με το Βατικανό και την διάχυση του προτεσταντισμού στην βρετανική νήσο. Οι Ιρλανδοί παρέμειναν καθολικοί και κράτησαν στενές σχέσεις με την Ρώμη και τον Πάπα. Η νέα τροπή δημιούργησε ένα νέο θρησκευτικό διαχωρισμό, εκτός από τον εθνικό, που ξεχώριζε Ιρλανδούς και Βρετανούς. Διαμέσου των χρόνων πολλές ήταν οι περιπτώσεις που οι Ιρλανδοί εξεγέρθηκαν ενάντια στην Μεγάλη Βρετανία, με τις πλείστες όμως να αποτυγχάνουν παταγωδώς και να οδηγούν τους εξεγερμένους στον θάνατο. Μια τέτοια εξέγερση ήταν και αυτή που ξεκίνησε στο Δουβλίνο, την Δευτέρα του Πάσχα του 1916 (24/4/1916).

Ιρλανδοί επαναστάτες. Η φωτογραφία τραβήχτηκε μερικές ώρες πριν ξεσπάσει η “Εξέγερση του Πάσχα”

Κύριες μορφές της «εξέγερσης του Πάσχα» (όπως ονομάστηκε) ήταν ο Πάτρικ Πιρς και ο Τζέιμς Κόνολι. Οι δύο άντρες συνάσπισαν τις μικρές τους δυνάμεις, ένα μέρος από τους Ιρλανδούς Εθελοντές και το Στρατό των Πολιτών, που ήταν δύο παραστρατιωτικές οργανώσεις που υιοθετούσαν τον σοσιαλισμό, όντας απαρτισμένες από εργάτες. Κύρια τους επιδίωξη ήταν η ανεξαρτησία της Ιρλανδίας. Οι Ιρλανδοί Εθελοντές ήταν η μεγαλύτερη ιρλανδική οργάνωση αλλά δεν ήταν ομοιογενής. Στις τάξεις της υπήρχαν διάφοροι άλλοι πυρήνες, καθώς ο λαός του νησιού διχαζόταν στο αν έπρεπε να πολεμήσουν αυτή την στιγμή για την ανεξαρτησία τους ή αν έπρεπε να περίμεναν μέχρις ότου τους παρουσιαστούν οι κατάλληλες συνθήκες. Ο νεαρός δάσκαλος και συγγραφέας Πάτρικ Πιρς, που λόγω της δημοτικότητας του στους νέους του Δουβλίνου αναρριχήθηκε στις τάξεις του στρατού των Ιρλανδών Εθελοντών πολύ γρήγορα, πίστευε πως το Πάσχα του 1916 ήταν μια μοναδική ευκαιρία για την οργάνωση να κτυπήσει, καθώς εκτός από τους εορτασμούς του Πάσχα, ο κυριότερος όγκος των Βρετανικών στρατευμάτων βρισκόταν στο Βέλγιο όπου πολεμούσε στις μάχες του πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Κάτι τέτοιο όμως δεν ήταν σύμφωνο από όλα τα υψηλόβαθμα μέλη του στρατού και έτσι ο Πιρς συνέχισε τις διεργασίες του κρυφά και βασιζόμενος στους άντρες που ήταν πιστοί σε αυτόν.

Ο Πάτρικ Πιρς

Η ομάδα του Τζέιμς Κόνολι, ο «Στρατός των Πολιτών» ήταν μια αμιγώς  μαρξιστική οργάνωση που είχε συσταθεί το 1913, για να υποστηρίξει ένοπλα τους απεργούς εργάτες που διαμαρτύρονταν έντονα για τους καταπιεστικούς όρους εργοδότησης που τους επέβαλλε το Στέμμα. Ο Κόνολι στα γραπτά του ήταν φανερά επηρεασμένος από την μαρξιστική σκέψη, ενώ αρκετοί θεωρούν τις ιδέες του ως βαρυσήμαντες και καταλυτικές για τον σοσιαλισμό στον 20^ου αιώνα. Έτσι με την συμβολή του «Στρατού των Πολιτών», η εξέγερση πήρε εκτός από αντί-ιμπεριαλιστικό χαρακτήρα και αντί-καπιταλιστικό. «Αν αφαιρέσεις τα Αγγλικά στρατεύματα αύριο και σηκώσεις την πράσινη σημαία στο κάστρο του Δουβλίνου, αν δεν έχεις θέσει τις βάσεις για την οργάνωσης της Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας οι προσπάθειες σου θα είναι μάταιες. Η Αγγλία θα είναι κυρίαρχός σου ακόμα. Θα σε κυριεύει μέσω των καπιταλιστών της, των τσιφλικάδων, των κεφαλαιούχων, μέσα από τα εμπορικά και ατομικιστικά ιδρύματα που έχει φυτέψει σε αυτήν την χώρα και τα οποία έχουν ποτιστεί με τα δάκρυα των μανάδων και το αίμα το αίμα των μαρτύρων μας» έγραφε τότε ο Κόνολι.

Ο Τζέιμς Κόνολι

Ο Πιρς οργανώνει μυστικά την εξέγερση και σε συνεργασία με Γερμανούς αξιωματικούς, ένα πλοίο γεμάτο με οπλισμό ξεκινά για να τον παραδώσει στους άντρες του Πιρς. Ωστόσο, στα παράλια της Ιρλανδίας, πλοίο του βρετανικού στόλου που ήταν σε περιπολία, ανακαλύπτει το γερμανικό και το καταδιώκει με αποτέλεσμα ο οπλισμός να μην φτάσει ποτέ στα χέρια των επίδοξων επαναστατών. Ο Πιρς όμως δεν τα παρατάει και ακόμη και χωρίς τον οπλισμό συνεχίζει τα σχέδια του. Ξεκινά να ενημερώνει διάφορους έμπιστους προς αυτόν συναγωνιστές του σε διάφορα μέρη του νησιού για τις λεπτομέρειες του σχεδίου του, το οποίο ουσιαστικά ήταν πολύ απλό. Η ιδέα του Πιρς ήταν πυρήνες της οργάνωσης σε διάφορες περιοχές της Ιρλανδίας να καταλάβουν ταυτόχρονα σημαντικά διοικητικά κτήρια σε κάθε πόλη, το πρωί της Δευτέρας του Πάσχα. Αυτό θα είχε ως αποτέλεσμα να δημιουργηθεί χάος στην χώρα, όπου θα οδηγούσε σε μαζική επανάσταση που η Μεγάλη Βρετανία δεν θα μπορούσε να καταστείλει λόγω του ότι τα στρατεύματα της πολεμούσαν στην Κεντρική Ευρώπη.

O Έοιν ΜακΝίλ

Ωστόσο, ο αρχηγός των Ιρλανδών Εθελοντών Έοιν ΜακΝίλ, μαθαίνει τα όσα σχεδίαζε ο Πιρς. Ο ΜακΝίλ είναι κάθετος στα σχέδια του Πιρς, θεωρώντας τα ριψοκίνδυνα και μια μέρα πριν την εξέγερση αποστέλλει επιστολή προς όλες τις κατά τόπους επαρχιακές διοικήσεις της οργάνωσης, αναφέροντας τους να μην πάρουν μέρος σε καμιά δράση. Και πάλι όμως, ακόμη και μετά από αυτή την τροπή, ο Πιρς επιμένει στην υλοποίηση του σχεδίου του, έτοιμος να πολεμήσει με τους λιγοστούς άντρες που παρέμειναν στο πλευρό του.

Εικόνα από οδομαχία

Έτσι  στις 24 Απρίλη 1916, περίπου 1500 ένοπλοι κατέλαβαν μια σειρά από κρίσιμες θέσεις στο κέντρο του Δουβλίνου, με το κατειλημμένο Γενικό Ταχυδρομικό Γραφείο να γίνεται η «έδρα» της εξέγερσης. Έξω από αυτό, ο ηγέτης Πάτρικ Πιρς διακηρύσσει την ίδρυση της Ιρλανδικής Δημοκρατίας. Μάλιστα ενεργή συμμετοχή στην ένοπλη εξέγερση είχαν και οι γυναίκες του Συμβουλίου των Ιρλανδών Γυναικών (φεμινιστική, εθνικοαπελευθερωτική οργάνωση). Οι Βρετανικές αρχές του Δουβλίνου πιάνονται εξ απροόπτου και οι επαναστάτες με γρήγορες κινήσεις οχυρώνονται σε σημαντικά σημεία της πόλη, απωθώντας από το κέντρο τους Βρετανούς.

Η διακήρυξη της Ανεξαρτησίας της Ιρλανδίας, που διάβασε ο Πάτρικ Πιρς την πρώτη μέρα της “Εξέγερσης του Πάσχα” 

Μέσα στις επόμενες δύο μέρες προστίθενται εκατοντάδες εθελοντές, φτάνοντας τον αριθμό των ενόπλων περίπου στις 2500. Στις περιοχές της πόλης με μεγαλύτερο εργατικό πληθυσμό, οι ένοπλοι γίνονται δεκτοί ως απελευθερωτές, σε αντίθεση με τα πιο πλούσια προάστια όπου συναντούν ανοιχτή εχθρότητα, καθώς οι βιομηχανικοί κύκλοι της ιρλανδικής πρωτεύουσας είχαν ταχθεί υπέρ της παραμονής της Ιρλανδίας κάτω από το βρετανικό Στέμμα. Παρόλα αυτά, ο σχεδιασμός του Πιρς για πυροδότηση γενικευμένου ξεσηκωμού αποτυγχάνει, καθώς οι ενέργειες του ΜακΝίλ, που φοβάται ενδεχόμενη ολοκληρωτική καταστροφή της οργάνωσης, κρατούν τις υπόλοιπες μονάδες σε παθητικό ρόλο. Η εξέγερση λοιπόν περιορίζεται μόνο στο Δουβλίνο, κάνοντας την πιο εύκολο να κατασταλεί.

Μονάδα του Στρατού των Ιρλανδών Εθελοντών

Οι εξεγερμένοι ακολουθούν πιστά το πλάνο που είχε σχεδιαστεί από τους Πιρς και Κόνολι και μέσα στις πρώτες δύο μέρες καταφέρνουν να υψώσουν οδοφράγματα σε κεντρικούς δρόμους της πρωτεύουσας, αποκόπτοντας τις δυνάμεις ασφαλείας της Βρετανίας. Έτσι το Στέμμα θέλοντας να «τελειώνει» γρήγορα, επιστρατεύσει 20.000 στρατιώτες και χτυπάει ανελέητα την πόλη, με πυροβολικό και από τη θάλασσα. Οι δυνάμεις των Βρετανών στο Δουβλίνο ανέρχονται στις 23000, αριθμός δεκαπλάσιος από τους Ιρλανδούς επαναστάτες. Παρ’ όλα αυτά, ακολουθούν 6 μέρες άγριων, ηρωικών οδομαχιών. Αν και ο βρετανικός στρατός ήταν πολυάριθμος και πολύ καλύτερα εξοπλισμένος οι εξεγερμένοι προβάλουν σθεναρή αντίσταση. Ωστόσο, μετά από ένα συνεχόμενο μπαράζ επιθέσεων με κανόνια του πυροβολικού και συνδυασμένες επιθέσεις του βρετανικού πεζικού, οι Ιρλανδοί οπισθοχωρούν στο κέντρο της πόλης και περικυκλώνονται. Μην έχοντας καμιά άλλη επιλογή αποδέχονται την ήττα τους και συμφωνούν στην άνευ όρων παράδοση τους.

Μονάδα του “Στρατού των Πολιτών” που μάχεται κατά την εξέγερση

Ακολουθεί το εκδικητικό μίσος του Στέμματος. Παρά την παράδοση των εξεγερμένων, μεγάλο μέρος του Δουβλίνου ισοπεδώνεται από τα κανόνια και από το Βασιλικό Ναυτικό που βομβαρδίζει επί μέρες ανηλεώς. Το Δουβλίνο για την επόμενη βδομάδα προσπαθεί να επουλώσει τις πληγές του, καθώς εκατοντάδες είναι τα θύματα και χιλιάδες οι τραυματίες, ενώ φυλακίζονται πάνω από 3500 άνθρωποι μετά την ήττα της εξέγερσης. Ο Πιρς, ο Κόνελι και άλλοι 13 ηγέτες της εξέγερσης, εκείνοι που υπέγραψαν την Ανακήρυξη της Ιρλανδικής Δημοκρατίας, καταδικάζονται σε θάνατο. Οι εκτελέσεις όμως, δεν γίνονται όλες την ίδια μέρα, αλλά μία μία, σε διάστημα δύο εβδομάδων. Ο Κόνολι, αν και βαριά τραυματισμένος κι ετοιμοθάνατος λόγω τραύματος που αποκόμισε κατά την διάρκεια της εξέγερσης, δένεται σε καρέκλα, γιατί δεν μπορεί καν να σταθεί όρθιος, πριν τον εκτελέσουν. Μετά τα γεγονότα της εξέγερσης του Πάσχα, επιβάλλεται στρατιωτικός νόμος σε όλη την Ιρλανδία.

Εικόνα από τα συντρίμμια του Δουβλίνου μετά το τέλος της εξέγερσης

Η «εξέγερση του Πάσχα» δεν ήταν όμως απλά μια ανεπιτυχής στιγμή στην πορεία των Ιρλανδών για ανεξαρτησία αλλά η κρισιμότερη καμπή για να έρθει αυτή. Ο ιρλανδικός λαός που παρακολουθούσε τόσο τις βίαιες πρακτικές του βρετανικού στρατού, που βομβάρδιζε ακόμα και περιοχές αμάχων, αλλά και τις εκτελέσεις των 15 ηγετών της εξέγερσης, πείστηκε πως ο «κόμπος έφτασε στο χτένι». Οι σφαγιασθέντες ηγέτες έγιναν ήρωες για τους Ιρλανδούς. Μετατράπηκαν σε φάρους που οδήγησαν τον λαό του νησιού σε μαζική επανάσταση κατά του Στέμματος το 1919. Ο IRA (Ιρλανδικός Δημοκρατικός Στρατός) που κέρδισε τον πόλεμο της ανεξαρτησίας (1919-1921), ήταν ουσιαστικά μετεξέλιξη της ριζοσπαστικής πτέρυγα των Ιρλανδών Εθελοντών, που εμπνεύστηκαν από την θυσία των εξεγερμένων στου Πάσχα.

Στο πανό γράφει: “Δεν υπηρετούμε ούτε τον Βασιλιά ούτε τον Κάιζερ αλλά την Ιρλανδία”      

_____________________________________________________________

Όταν φάνηκε ότι η εξέγερση ήταν καταδικασμένη σε ήττα, μετά την άρνηση του ΜακΝιλ και την καταδίωξη του γερμανικού πλοίου, οι ηγέτες της εξέγερσης συνεδρίασαν λίγο πριν το χάραμα της κρίσιμης μέρας. Όλοι είχαν αντιληφθεί πως οδηγούνταν σε σίγουρη ήττα, όλοι όμως επέμεναν στο να πραγματοποιηθεί το σχέδιο τους. Μερικές ώρες μετά, όταν ο Κόνολι βάδιζε προς τη μάχη, ψιθύρισε σε έναν σύντροφό του: «Θα μας σφάξουν». Όταν τον ρώτησε εκείνος «δεν υπάρχει περίπτωση να νικήσουμε;», του απάντησε «καμία απολύτως».

Η νύχτα που ακόμη διαρκεί εδώ και 500 χρόνια

Προς στον λαό του Μεξικού. Για τους λαούς και τις κυβερνήσεις όλου του κόσμου. Αδέρφια:

Δεν θα πεθάνει το άνθος της λέξης αυτής. Θα πεθάνει το σκοτεινό-κρυμμένο πρόσωπο που ονομάζεται σήμερα, η σημερινή κοινωνική κατάσταση, αλλά η λέξη που ήρθε από τα βάθη της ιστορίας και της γης δεν μπορεί πλέον να ξεκινήσει από το σημείο της αλαζονεία της εξουσίας.

Γεννηθήκαμε την νύχτα. Στο σκοτάδι ζούμε. Θα πεθάνουμε εκεί. Αλλά το φως θα είναι το αύριο για τους περισσότερους και για περισσότερα, γι’ αυτούς που σήμερα κλαίνε τη νύχτα, για εκείνους που στερούνται την ημέρα, για τους οποίους ο θάνατος είναι πάντα μπροστά παρών, για αυτούς που η ζωή απαγορεύεται. Για κάθε ηλιαχτίδα, για κάθε φως. Τα πάντα για τον καθένα. Για εμάς πόνος και αγωνία, όλα για την εξέγερση όλων, για την ισότητα σε όλα, αρνηθήκαμε μια υπόδουλη ζωή, αρνηθήκαμε το προδιαγραμμένο μέλλον, για μας η αξιοπρέπεια των ανταρτών. Για εμάς τίποτα άλλο.

Ο αγώνας μας είναι να κάνουμε τους εαυτούς μας να ακουστούν γιατί οι κραυγές αλαζονείας της εξουσίας με τα όπλα που διαθέτει καλύπτει τα αυτιά της.

Ο αγώνας μας είναι για τους πεινασμένους και τους φτωχούς μέχρι να οδηγήσουν οι ίδιοι την ζωή αυτών και των παιδιών τους.

Ο αγώνας μας είναι για μια αξιοπρεπή στέγη, γιατί η εξουσία καταστρέφει τα σπίτια μας και την ιστορία μας.

Ο αγώνας μας είναι για την γνώση γιατί η εξουσία προσφέρει μόνο άγνοια και περιφρόνηση.

Ο αγώνας μας είναι για τη γη γιατί η εξουσία προσφέρει μόνο νεκροταφεία.

Ο αγώνας μας είναι για μια δίκαιη και αξιοπρεπή εργασία και όχι ντροπιαστική δουλεία γιατί η εξουσία αγοράζει και πουλάει τα πάντα για το άπληστο κέρδος της.

Ο αγώνας μας είναι για την ζωή γιατί η εξουσία προσφέρει μόνο θάνατο για το μέλλον.

Ο αγώνας μας είναι για το σεβασμό και την ισότητα όλων, το δικαίωμά μας να ορίσουμε την ζωή μας γιατί η εξουσία επιβάλλει τον νόμο του ισχυρού για το συμφέρον αυτών που την κατέχουν.

Ο αγώνας μας είναι για την ελευθερία της σκέψης και βούλησης γιατί η εξουσία προσφέρει μόνο φυλακές και τάφους.

Ο αγώνας μας είναι για τη δικαιοσύνη γιατί η εξουσία είναι γεμάτη με τους εγκληματίες και τους δολοφόνους του λαού μας.

Ο αγώνας μας είναι για την ιστορία μας γιατί η εξουσία μας θάβει στα βάθη μιας ξεχασμένης ανάμνησης.

Ο αγώνας μας είναι για τον αυτοπροσδιορισμό μας, την γη που γεννηθήκαμε και αγαπάμε γιατί η εξουσία μας ονειρεύεται αλλοτριωμένους με τη σημαία και την γλώσσα που καθορίζει.

Ο αγώνας μας είναι για την ειρήνη γιατί η εξουσία επιδιώκει πάντα τον πόλεμο και την καταστροφή.

Ελεύθερη στέγαση, την γη μας, ελεύθερη και αξιοπρεπή εργασία, τα τρόφιμα μας, ελεύθερη ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, ελεύθερη εκπαίδευση, ανεξαρτησία, πραγματική συμμετοχική δημοκρατία, ελευθερία, δικαιοσύνη και ειρήνη.

Αυτά ήταν τα θέλω μας στην αυγή του 1994. Αυτές ήταν οι απαιτήσεις μας στη μακρά νύχτα των 500 χρόνων. Αυτά είναι και σήμερα τα αιτήματά μας.

*ελεύθερη μετάφραση

____________________________________________________________

Το πιο πάνω κείμενο επρόκειτο για την πρώτη διακήρυξη της ζούγκλας Λακαντόνα, που ταυτόχρονα αποτελεί το μανιφέστο των Ζαπατίστας του EZLN. Μπορούμε να φανταστούμε πως κάπως έτσι θα ‘γραφε την δική του επαναστατική προκήρυξη ο Μισέλ Φουκώ, μα σαν άλλος απόστολος του λόγου του, ο Υποδιοικητής Μάρκος ήταν αυτός που φρόντισε να τον διαδώσει σε όλες τις γωνιές της Τσιάπας και από ‘κει σε όλες τις γωνιές του Μεξικού και από ‘κει σε όλες τις γωνιές του κόσμου. Αυτή είναι η ιστορία των Ζαπατίστας:

Μπορεί η πρώτη μεγάλη δράση του EZLN, που τον έκανε γνωστό στο παγκόσμιο, να πραγματοποιήθηκε την πρωτοχρονιά του 1994, οι Ζαπατίστας όμως (ή ορθότερα οι Νεοζαπατίστας) είναι γνήσια τέκνα του Μάη του 1968. Ναι, αυτού του φοιτητικού κινήματος που ξέσπασε στο Παρίσι, στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού Ωκεανού. Την ίδια χρονιά, δύο μήνες μετά, το Μεξικό φιλοξένησε τους Ολυμπιακούς Αγώνες με συνέπεια να αποκαλυφθούν οι τεράστιες ταξικές ανισότητες μεταξύ των πολιτών της χώρας. Ο λαός του Μεξικού χωρίζεται σε τρεις μεγάλες φυλετικές ομάδες: οι λευκοί, οι μιγάδες και οι ιθαγενείς. Οι ιθαγενείς ζουν κυρίως στο Νότιο Μεξικό και επρόκειτο για απόγονους αρχαίων φυλών, όπως των Μάγια. Μεταξύ των τριών φυλετικών ομάδων που χωρίζεται ο λαός του Μεξικού, εμφανίζονται και σημαντικές ταξικές διαφορές, καθώς οι λευκοί, που θεωρούνται ως οι απόγονοι των Ισπανών αποικιοκρατών, κατέχουν το μεγαλύτερο μέρος του πλούτου και της γης της χώρας.

Η φοιτητική διαμαρτυρία κατά την διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων

Έτσι, κατά την διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων οι διαφορές αυτές οξύνθηκαν τόσο πολύ, που ένα φοιτητικό κίνημα, μιμούμενο αυτό των Γάλλων φοιτητών, ξεχύνεται στους δρόμους της πόλης του Μεξικού κατά την διάρκεια των Αγώνων. Τα αιτήματα τους παρόμοια, ζητούν βελτίωση της δημόσιας υγείας, της παιδείας, περισσότερες ελευθερίες. Η κυβέρνηση αρκείται μόνο σε υποτυπώδη διάλογο, καθώς τα μάτια όλου του πλανήτη είναι όλα στραμμένα στο Μεξικό λόγω των Αγώνων και έτσι τα «χέρια» τους ήταν δεμένα. Με το πέρας των Αγώνων, το κίνημα δεν υποχωρεί, κατασκηνώνει στην πλατεία De Las Tres Culturas και συνεχίζει να αιτείται αλλαγές στο πολιτικό σύστημα της χώρας. Χωρίς την πίεση των Αγώνων, η κυβέρνηση διατάζει την πλήρη και άμεση καταστολή του κινήματος και έτσι στις 2^ο Οκτωβρίου του 1968 στρατιωτικές και παραστρατιωτικές ομάδες επιτίθενται στους φοιτητές. Απολογισμός εκατοντάδες νεκροί, τραυματίες και αγνοούμενοι.

Νεκρά κορμιά Μεξικανών φοιτητών μετά το μακελειό της 2ας Οκτωβρίου 1968

Ακολουθεί τεράστια κατακραυγή και ακόμη μεγαλύτερη οργή κατά της κυβέρνησης. Πολλοί φοιτητές που έζησαν τα γεγονότα στην πλατεία De Las Tres Culturas αντιλαμβάνονται πως η αλλαγή που επιζητούν δεν πρόκειται να έρθει ποτέ ακολουθώντας θεσμικά πλαίσια αλλά παρά μόνο αν στραφούν στον ένοπλο αγώνα. Έτσι στις 6 Αυγούστου του 1969 ιδρύεται από μια ομάδα φοιτητών το FLN (Fuerzas de Liberación  Nacional = Μέτωπο Εθνικής Απελευθέρωσης). Το FLN ήταν μια ένοπλη μαρξιστική παραστρατιωτική οργάνωση, που είχε σκοπό με τα όπλα να καταφέρει ότι δεν κατάφεραν οι φοιτητές. Τα πρώτα τρία χρόνια μετά την ίδρυση της είχε ο στρατηγικό στόχο να στρατολογήσει νέα μέλη χωρίς να τραβήξει τα βλέμματα, έτσι εγκαθιστάτε στο Νότο του Μεξικού, όπου οι αυτόχθονες είναι περισσότεροι και συγκεκριμένα στην πολιτεία Τσιάπας. Εκεί όμως ο στρατός τους διώκει το 1974 και τα μέλη που κατάφεραν να επιζήσουν από τις επιθέσεις του στρατού καταφεύγουν στην ζούγκλα Λακαντόνα. Εκεί, τα λιγοστά εναπομείναντα μέλη της FLN στρατολογούν ιθαγενείς με σκοπό να δημιουργούσουν ένα νέο στρατό κατά του κράτος, ένα νέο δίκτυο με μέλη όλους αυτούς που μοιράζονταν την ανάγκη για αλλαγή. Έτσι λοιπόν δημιουργήθηκε ο EZLN (Ejercito Zapatista de Liberacion Nacional = Στρατός των Ζαπατίστα για την Εθνική Απελευθέρωση) και ταυτόχρονα ξεκινά και η ιστορία του Υποδιοικητή Μάρκος.

Ο εμβληματικός αρχηγός των Ζαπατίστας, Υποδιοικητής Μάρκος

Η μεξικάνικη κυβέρνηση ισχυρίστηκε πως ανακάλυψε την ταυτότητα του Μάρκος, λέγοντας πως ονομάζεται Ραφαέλ Σεμπαστιάν Γκιγιέν Βισέντε (Rafael Sebastián Guillén Vicente) και είναι γεννημένος στις 19 Ιουνίου 1957 στο Ταμπίκο της επαρχίας Ταμαουλίπας από Ισπανούς μετανάστες. Δεν άνηκε δηλαδή στην κοινότητα των ιθαγενών. Παρόλα αυτά η πρώτη του αποστολή στα βουνά της Τσιάπας ήταν να οργανώσει τους πληθυσμούς των ιθαγενών και να ξεκινήσει μια προλεταριακή επανάσταση. Χρειάστηκαν χρόνια για να καταφέρει ο Υποδιοικητής Μάρκος να καταλάβει τον τελείως διαφορετικό κόσμο των αυτοχθόνων και άλλα τόσα για να τους οργανώσει σε διάφορα δίκτυα κάτω από τον EZLN.

«Περάσαμε στ’ αλήθεια μια διαδικασία επανεκπαίδευσης και αναδιαμόρφωσης. Σα να μας είχαν αφοπλίσει. Σα να είχαν αποδομήσει όλα τα στοιχεία από τα οποία ήμασταν φτιαγμένοι – μαρξισμό, λενινισμό, σοσιαλισμό, αστικό πολιτισμό, ποίηση, λογοτεχνία – όλα όσα αποτελούσαν κομμάτι μας, ακόμη και χαρακτηριστικά που δε γνωρίζαμε ότι είχαμε. Μας αφόπλισαν και μετά μας όπλισαν ξανά, αλλά με διαφορετικό τρόπο. Κι αυτός ήταν ο μόνος τρόπος για να επιβιώσουμε» δήλωσε πολλά χρόνια μετά ο Μάρκος για τις πρώτες του εμπειρίες με τους ιθαγενείς.

Έτσι μέσα από μια δεκάχρονη διαδικασία, ο EZLN μεγαλώνει και στελεχώνεται με ιθαγενείς που επιθυμούσαν καλύτερες συνθήκες ζωής και αυτονόμηση της Τσιάπας. Το δίκτυο της οργάνωσης εξαπλώθηκε σχεδόν σε όλη την πολιτεία και είχε δημιουργήσει μονάδες και στρατόπεδα σε αρκετές γωνιές της ζούγκλας. Κρατούσαν μάλιστα επαφή με άλλες παραστρατιωτικές ομάδες που δρούσαν σε άλλες περιοχές της χώρας. Την φωτιά στο φιτίλι για την έκρηξη της οργάνωσης, έβαλε η συμφωνία του Μεξικού με τις ΗΠΑ και τον Καναδά, με το όνομα NAFTA, που επέτρεπε το ελεύθερο εμπόριο μεταξύ των τριών κρατών, εξέλιξη που οι αριστερές οργανώσεις της χώρας κατέκριναν σφοδρά, αφού η συμφωνία τα επόμενα χρόνια θα έφερνε το 70% του πληθυσμού κάτω από το όριο της φτώχειας και θα διεύρυνε το χάσμα φτωχών-πλουσίων.

Την πρωτοχρονιά λοιπόν, του 1994, οι Ζαπατίστας του EZLN, πλήρως αιφνιδιαστικά καταλαμβάνουν τις πόλεις και τις κωμοπόλεις του Τσιάπας και εκδίδουν την «1η Διακήρυξη της Ζούγκλας Λακαντόνα» (αυτή που αναρτήσαμε πιο πάνω) και τους επαναστατικούς νόμους τους. Ο EZLN κηρύσσει τον πόλεμο στο αστικό κράτος του Μεξικού, επιτίθεται σε αστυνομικούς σταθμούς και ελευθερώνει φυλακισμένους. Οι Ζαπατίστας γίνονται αμέσως αποδεκτοί από τον κόσμο, που πανηγυρίζει μαζί τους. Η επιτυχία τους όμως δεν διάρκεσε πολύ αφού την επόμενη μέρα πάνοπλοι άντρες του Μεξικάνικου στρατού τους επιτέθηκαν στην πόλη Οκοσίνγκο όπου έλαβαν τόπο σφοδρές συγκρούσεις. Οι δυνάμεις των Ζαπατίστας δέχτηκαν μεγάλες απώλειες και υποχώρησαν από την πόλη στην παρακείμενη ζούγκλα. Οι μάχες όμως συνεχίζονται μέχρι τις 12 Ιανουαρίου του 1994, όπου μετά από μεσολάβηση του καθολικού επισκόπου, οι Ζαπατίστας και η κυβέρνηση έρχονται σε διάλογο, που όμως δεν οδηγεί πουθενά.

Μέχρι τον Φλεβάρη του 1995, οι Ζαπατίστας, παρά τα μικροεπεισόδια με τον στρατό ανακατανέμουν την κατειλημμένη γη και εφαρμόζουν λαϊκές πολιτικές. Ωστόσο ο στρατός επιτίθεται με τις συγκρούσεις να είναι σφοδρές και μετωπικές. Οι Ζαπατίστας δεν μπορούν παρά να υποχωρήσουν κι άλλο και στο τέλος να καταφύγουν πίσω στην ζούγκλα. Παρόλα αυτά οι επικεφαλείς του στρατού των Ζαπατίστας διαφεύγουν και έτσι η οργάνωση συνεχίζει με την ίδια σύσταση και μάλιστα με τεράστια αποδοχή από τον απλό λαό, έτσι η κυβέρνηση αναγκάζεται να διαπραγματευτεί εκ νέου μαζί τους.

Οι αντάρτες μαζί με πλήθος λαού προχώρησαν σε εκτεταμένες κινητοποίηση και οργάνωσαν καμπάνια στα ΜΜΕ με συνεχή κείμενα που μοιράζονταν σε εφημερίδες και στο διαδίκτυο, με αποτέλεσμα να ευαισθητοποιήσουν την παγκόσμια κοινή γνώμη και να ασκήσουν μεγαλύτερη πίεση στην μεξικανική κυβέρνηση. Μάλιστα μετά την έκδοση της «6ης Διακήρυξης της Ζούγκλας Λακαντόνα» δεν ξανάπιασαν τα όπλα αν και δεν αφοπλίστηκαν ποτέ. Με επιδέξιο τρόπο ενορχηστρώνουν ένα τεράστιο δίκτυο υποστηρικτών και μέσω αυτού διοικούν έμμεσα ένα πολύ μεγάλο μέρος της Τσιάπας. Οι εξελίξεις αυτές κλονίζουν την κυβέρνηση που χρεώνεται την διόγκωση των Ζαπατίστας, που ακόμα και χωρίς όπλα ελέγχουν περιοχές του κράτους. Έτσι δημιουργούνται ρήγματα στην κυβέρνηση που εν τέλει ανατρέπεται. Το χειμώνα του 2000 στην εξουσία ανεβαίνει ο Βισέντε Φοξ, ο πρώτος πρόεδρος που δεν προέρχεται από το κόμμα PRI μετά από σχεδόν 80 χρόνια! Οι Ζαπατίστας δεν εφησυχάζονται και ξεκινούν μια πορεία ως την πόλη του Μεξικού, για να παρουσιάσουν το θέμα τους ενώπιον του Μεξικάνικου κογκρέσου.

Ο Φοξ όμως, αν και δήλωνε πως θα δώσει τέλος στη σύγκρουση μέσα σε «15 λεπτά» με τους Ζαπατίστας, αλλάζει όσα υποσχέθηκε πριν την εκλογή του και οι EZLN απορρίπτουν την ανανεωμένη πρόταση του. Κρίνουν πως έχουν σπαταλήσει πολλά χρόνια να αγωνίζονται για μεταρρύθμιση του κράτους και αφού ούτε ο νέος πρόεδρος δεν φέρνει την πολυπόθητη αλλαγή, μαζί με τον λαό της Τσιάπας προχωρούν στη δημιουργία 32 «αυτόνομων δήμων-κοινοτήτων» στην πολιτεία και εφαρμόζουν μερικώς τα αιτήματα τους χωρίς υποστήριξη από την κυβέρνηση.

Μέχρι και σήμερα λοιπόν, οι κοινότητες που δημιούργησαν στηριγμένοι στις δικές του δυνάμεις  λειτουργούν αυτόνομα, πάντα βάση την ιδεολογία του Ζαπατισμού, η οποία συνδυάζει παραδοσιακές πρακτικές των Μάγια με στοιχεία αναρχισμού και ελευθεριακού σοσιαλισμού. Κύριο συστατικό του Ζαπατισμού είναι η άμεση συμμετοχική δημοκρατία, καθώς στις σημαντικές αποφάσεις συμμετέχουν όλοι οι πολίτες των αυτόνομων κοινοτήτων. Με αυτοοργανωμένες κοινότητες και αμεσοδημοκρατικές διαδικασίες οι αποφάσεις παίρνονται από τα κάτω προς τα πάνω και όχι από τα πάνω προς τα κάτω, ακολουθώντας έτσι το παράδειγμα του μαρξισμού, χωρίς όμως να «σκοντάφτουν» σε δογματικές λακκούβες. Μέρα με την μέρα οι κοινότητες των Ζαπατίστας προσπαθούν να εξελίσσονται για το καλό των πολιτών τους, χτίζοντας νέα σχολεία και νοσοκομεία όπου αυτά χρειάζονται.

Το κράτος αντεπιτίθεται

               Όταν στην γεωγραφική επικράτεια ενός κράτους δραστηριοποιείται μια ένοπλη τρομοκρατική οργάνωση, συνήθως η κυβέρνηση παίρνει μέτρα καταστολής, όπως ισχυρότερη αστυνόμευση και εντατικότερες έρευνες. Όταν όμως ακόμα και αυτά αποτυγχάνουν να εξαρθρώσουν το δίκτυο της οργάνωσης και αυτή γίνεται όλο ένα και πιο επικίνδυνη, διάφορες κυβερνήσεις πήραν πιο δραστικά μέτρα, που μερικές φορές δεν ήταν τόσο θεμιτά. Προϊόν μιας κατάστασης σαν αυτή που μόλις περιγράψαμε ήταν η GAL.

Η GAL (Grupos Antiterroristas de Liberacion = Aντιτρομοκρατικές Ομάδες Απελευθέρωσης) ήταν μια παραστρατιωτική οργάνωση που έδρασε στην Ισπανία από το 1983 μέχρι το 1987 και όπως αποκαλύφθηκε μερικά χρόνια μετά το τέλος της, ουσιαστικά είχε σαν κεφαλή της και κύριο χρηματοδότη της, τον υπουργό Εσωτερικών της χώρας, Χοσέ Μπαριονουέβο. Η τότε κυβέρνηση του Ισπανικού Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος (PSOE), με πρωθυπουργό τον Φελίπε Γκονθάλεθ, δεχόταν έντονη και σφοδρή κριτική από τα κόμματα της αντιπολίτευσης για την όλο και μεγαλύτερη δράση της βασκικής τρομοκρατικής οργάνωσης ΕΤΑ, που είχε σαν κύριο στόχο της, την ανεξαρτησία της Χώρας των Βάσκων από την Ισπανία. Λόγω της όλο αυξανόμενης δράσης της ΕΤΑ και των συνεχόμενων επιθέσεων της που προκαλούσαν τρόμο στον ισπανικό λαό, η κυβέρνηση έπρεπε με κάποιο τρόπο να την αντιμετωπίσει, καθώς το πολιτικό κόστος που της χρεωνόταν ήταν δυσβάστακτο. Έτσι, όπως αποκαλύφτηκε εκ των υστέρων, με εντολή του Φελίπε Γκονθάλεθ, ο υπουργός εσωτερικών της κυβέρνησης, Χοσέ Μπαριονουέβο, οργάνωσε και χρηματοδότησε με χρήματα του δημοσίου την GAL.

Ο Χοσέ Μπαριονουέβο

Ο Γκονθάλεθ και ο Μπραιονουέβο έφτασαν στο σημείο να χρηματοδοτήσουν μυστικά με λεφτά του δημοσίου μια παράνομη παραστρατιωτική οργάνωση, καθώς οι μυστικές υπηρεσίες της χώρας είχαν ένα σοβαρό κόλλημα στην προσπάθεια τους να εξαρθρώσουν την ΕΤΑ, την απροθυμία της γαλλικής κυβέρνησης να συνεργαστεί. Η Χώρα των Βάσκων μοιράζεται από τα σύνορα της Ισπανίας με την Γαλλία και έτσι στα γαλλικά Πυρηναία Όρη κατοικούν τριακόσιες χιλιάδες Βάσκοι. Η συντριπτική πλειοψηφία των μελών και αρχηγείων της ΕΤΑ βρίσκονταν στην γαλλική επικράτεια, από εκεί οργάνωναν τις επιθέσεις τους κατά του ισπανικού κράτους. Η γαλλική κυβέρνηση θεωρώντας πως η ΕΤΑ δεν ήταν δικό της πρόβλημα και δεν ήθελε να την στέψει εναντίον της, προτίμησε να μην συνεργαστεί με τις ισπανικές αρχές για την εκδίωξη των μελών της. Έτσι η οργάνωση απολάμβανε μια εν μέρει ελευθερία κινήσεων στην γαλλική πλευρά της Χώρας των Βάσκων, που την βοηθούσε να οργανώνεται ευκολότερα. Επίσης, τα μέλη της ΕΤΑ που καταδιώκονταν από τις ισπανικές αρχές έβρισκαν σαν σανίδα σωτηρίας το πέρασμα στην Γαλλία, καθώς οι ενέργειες που έπρεπε να ακολουθήσει η ισπανική αστυνομία ώστε να της επιτραπεί συντονισμένη καταδίωξη με τις γαλλικές αρχές έδιναν τον απαιτούμενο χρόνο στα μέλη της οργάνωσης για να ξεφύγουν. Έτσι η ΕΤΑ ήταν πολύ δύσκολο να περιοριστεί χωρίς την άμεση συνεργασία της Γαλλίας.

Επειδή όμως η γαλλική κυβέρνηση δεν είχε σκοπό να μπλέξει στην όλη κατάσταση, η κυβέρνηση Γκονθάλεθ παίρνει την απόφαση να οργανώσει κρυφά την GAL, για να πολεμήσει την ΕΤΑ με του δικούς της όρους. Η GAL δεν είχε πολιτικό προσανατολισμό, καθώς η συντριπτική πλειοψηφία των μελών της ήταν μισθοφόροι, που πληρώνονταν αδρά με πλάγιους τρόπους από συγκεκριμένο κονδύλι του ισπανικού υπουργείου εσωτερικών. Οι ίδιοι δεν γνώριζαν ότι τα λεφτά που έπαιρναν για τις υπηρεσίες τους, προέρχονταν από τα ταμία του κράτους, καθώς δεν είχαν επαφή με κάποιο πολιτικό πρόσωπο αλλά μόνο με τον Χοσέ Αμέδο Φοσέ.

Ο Χοσέ Αμέδο Φοσέ σήμερα

Ο Αμέδο Φοσέ ήταν Ισπανός αστυνομικός στο Μπιλμπάο και ήταν αυτός που έπαιρνε το κεφάλαιο από τον Μπαριονουέβο και προσλάμβανε τους μισθοφόρους της GAL. Λόγω της ψηλής του θέσης στο αστυνομικό σώμα και την εμπειρία του με την περιοχή είχε τις διασυνδέσεις για να οργανώσει ακόμα και ένοπλες ομάδες στην γαλλική επικράτεια της Χώρας των Βάσκων, που εκεί βασικά επιθυμούσε η κυβέρνηση Γκονθάλεθ να κτυπήσει η GAL. Με τα κτυπήματα της GAL ενάντια σε στελέχη της ΕΤΑ στην Γαλλία, οι Γκονθάλεθ και Μπαριουνουέβο πίστευαν πως από την αναταραχή που θα προκαλούσαν τα επεισόδια στην γαλλική κοινή γνώμη, θα ανάγκαζαν την κυβέρνηση της γειτονικής χώρας να επέμβει και να πάρει μέρος στον αγώνα κατά της τρομοκρατίας. Οι περισσότεροι μισθοφόροι της GAL ήταν Πορτογάλοι, δεν είχαν δηλαδή καμία σχέση με την περιοχή, επρόκειτο για έμπειρους πληρωμένους δολοφόνους που μετά από κάθε «δουλειά» αποχωρούσαν από την οργάνωση. Κύριος κρίκος και ενορχηστρωτής της GAL ήταν ο Αμέδο Φοσέ, που πήρε μάλιστα μέρος σε αρκετές επιχειρήσεις της οργάνωσης.

Η πρώτη τους ενέργεια ενάντια στην ΕΤΑ πραγματοποιείται στις 17 Οκτωβρίου 1983, όταν απαγάγουν δύο μέλη της βασκική οργάνωσης, τον Χόξι Λάσα Αριστέτζι και τον Χοσέ Ιγνάσιο Ζαμπάλα. Τα πτώματα τους βρέθηκαν δύο χρόνια αργότερα. Στην επόμενη τους ενέργεια, τέσσερις πληρωμένοι Ισπανοί αστυνομικοί προσπαθούν να απαγάγουν ένα σημαντικό μέλος της ΕΤΑ. Αποτυγχάνουν με αποτέλεσμα να συλληφθούν από την γαλλική αστυνομία. Ένα μήνα μετά μισθοφόροι της οργάνωσης απαγάγουν τον Σεγκούδο Μάρεϊ και ζητούν την απελευθέρωση των τεσσάρων αστυνομικών. Οι γαλλικές αρχές μη θέλοντας να προκαλέσουν αναταραχή αποδέχονται και οι κρατούμενοι των δύο πλευρών απελευθερώνονται. Ο Μάρεϊ ωστόσο, δεν είχε καμία σχέση με την ΕΤΑ και όπως φάνηκε αργότερα, η GAL τον απήγαγε κατά λάθος, περνώντας τον για κάποιον άλλο!

Εις μνήμη των Χόξι Λάσα Αριστέτζι και Χοσέ Ιγνάσιο Ζαμπάλα

Τα επόμενα δύο χρόνια (1984-1985) η δράση της GAL είναι συνεχόμενη. Δολοφονούν 27 άτομα, ενώ τραυματίζουν σοβαρά άλλα 29. Βάζουν βόμβες σε αυτοκίνητα επώνυμων Βάσκων πολιτικών που είναι υπέρ της ανεξαρτησίας, ενώ απαγάγουν και βασανίζουν πάρα πολλά μέλη της ΕΤΑ. Μέσα στα θύματα τους, τουλάχιστον 5 από αυτά δεν είχαν κάποια σχέση με την ΕΤΑ και από αυτό προκύπτουν δύο πιθανά ενδεχόμενα: είτε η οργάνωση λόγω της δομής της δεν είχε τις κατάλληλες πληροφορίες, είτε τα θύματα αυτά χτυπήθηκαν με σκοπό να αναπαραχθεί ακόμη περισσότερο ο φόβος στους Γάλλους πολίτες.

Τέσσερα μέλη της ΕΤΑ δολοφονούνται από τους μισθοφόρους της GAL μέσα στο ξενοδοχείο Monbar

Ωστόσο η γκάφα με την απαγωγή του Σεγκούδο Μάρεϊ στοίχησε στην GAL, καθώς το 1988 ένας άγνωστος μέχρι τότε εισαγγελέας, ο Μπαλτάσαρ Γκαρθόν, φέρνει ξανά στην επιφάνεια την υπόθεση και ξεκινά ο ίδιος τις έρευνες. Ένα χρόνο αργότερα δύο αστυνομικοί που πήραν μέρος στην απαγωγή, καταδικάζονται σε κάθειρξη 108 ετών. Πέντε χρόνια μετά, το 1994, οι ίδιοι ομολογούν πως η επιχείρηση στήθηκε από το υπουργείο Εσωτερικών εν γνώσει του πρωθυπουργού Φελίπε Γκονθάλεθ, με σκοπό να πιέσει τη Γαλλία να συμβάλει στην πάταξη της τρομοκρατίας.

Σαντιάγο Μπρουράντ – Πολιτικός ακτιβιστής υπέρ της ανεξαρτησίας της Χώρας των Βάσκων – Θύμα της GAL

Βασιζόμενος στην ομολογία των δύο αστυνομικών ο Γκαρθόν ξεκινά μια νέα σειρά ερευνών προκειμένου να αποδείξει την ενοχή του πρωθυπουργού. Ο Γκονθάλεθ αθωώνεται αλλά δύο από τους στενότερους του συνεργάτες, ο Ραφαέλ Βέρα, υφυπουργός αρμόδιος για θέματα ασφάλειας, και ο Μπαριονουέβο, καταδικάστηκαν σε δεκαετή φυλάκιση σε σχέση με την απαγωγή του Μάρεϊ. Η έρευνα του Γκαρθόν απέδειξε ότι η GAL χρηματοδοτείτο από το υπουργείο Εσωτερικών και σε αυτή την παράνομη διακίνηση δημοσίου χρήματος, υπεύθυνοι ήταν οι δύο αξιωματούχοι. Ο Γκονθάλεθ χρεώθηκε το πολιτικό κόστος από την δημοσιότητα που δόθηκε στην δίκη των Βέρα και Μπαριονουέβο και έχασε τις επόμενες εκλογές από τον Χοσέ Μαρία Αθνάρ. Σε φυλάκιση καταδικάστηκε και ο Αμέδο Φόσε για την δράση του με την GAL. Πέρασε 12 χρόνια στην φυλακή.

Με την έναρξη των ερευνών από τον Γκαρθόν το 1988, η GAL σταματά απότομα τις ενέργειες της. Ο λόγος μάλλον είναι πολύ απλός, οι Μπαριονουέβο και Βέρα δεν ήθελαν να αφήσουν άλλα στοιχεία που πιθανόν να του ενοχοποιούσαν. Έτσι χωρίς την χρηματοδότηση από το υπουργείο εσωτερικών η GAL έπαψε να υφίσταται.

Είναι μυστήρια η χώρα των Βάσκων

Μέλη της οργάνωσης ΕΤΑ

Ο Ποσειδώνιος ο Ρόδιος κατά τον 1ο αιώνα προ Χριστού, σε ένα χάρτη του παρουσιάζει για πρώτη φορά την Βασκονία, ως μια ξεχωριστή πολιτική οντότητα, μεταξύ της Ιβηρικής χερσονήσου και της Γαλλίας, με το μεγαλύτερο της μέρος να επεκτείνεται στα Πυρηναία Όρη. Έκτοτε, τα εδάφη αυτά άλλοτε περνούσαν στα χέρια κάποιας μεγάλης ευρωπαϊκής αυτοκρατορίας ή παρέμεναν ανεξάρτητο βασίλειο. Οι Βάσκοι, που διατηρούν μέχρι και σήμερα ψηλά το εθνικό τους φρόνημα, θεωρούνται ως ένα από τα λίγα «καθαρά» φύλα, καθώς οι γάμοι με μη αυτόχθονες για πολλά χρόνια ήταν αθέμιτοι.

Χάρτης που δείχνει την Χώρα των Βάσκων

Μετά τον πόλεμο του Βασιλείου της Ισπανίας και του Ναπολέοντα, που τελειώνει το 1818, υπογράφεται για πρώτη φορά σύνταγμα και η χώρα περνά στον φιλελευθερισμό. Το σύνταγμα παραχωρεί μερικά δικαιώματα αυτονόμησης σε περιοχές όπου οι πληθυσμοί ένιωθαν πως δεν άνηκαν στο ισπανικός κράτος, όπως την χώρα των Βάσκων και την Καταλονία. Ωστόσο, ο υπόλοιπος 19ος αιώνας δεν ήταν ήρεμος για την χώρα της ιβηρικής χερσονήσου. Οι Καρλικοί πόλεμοι που αφορούσαν την διαδοχή του ισπανικού θρόνου όξυναν την κατάσταση μεταξύ της κεντρικής ισπανικής κυβέρνησης και των διάφορων εθνοτήτων. Αποκορύφωμα δε της όλης κατάστασης ήταν ο ισπανικός εμφύλιος και η άνοδος του Φράγκο στην εξουσία.

Ο Ισπανός δικτάτορας υπόταξε όλες τις περιοχές της Ισπανίας και από το 1939 μέχρι το 1975 όπου απεβίωσε, συγκέντρωσε όλες τις εξουσίες στο πρόσωπο του, ενώ οι οποιεσδήποτε ελευθερίες απολάμβαναν τα διάφορα έθνη της χώρας, εξαλείφτηκαν. Το φασιστικό καθεστώς που επέβαλλε ο Φράγκο και ο ισπανικός στρατός, καταπίεζε όχι μόνο τα διάφορα έθνη που πριν από αυτόν ζητούσαν την ελευθερία τους αλλά και τους ίδιους τους Ισπανούς πολίτες. Έτσι κατά την διάρκεια της κυριαρχίας του εξελίχθηκε σε ένα μισητό πολιτικό πρόσωπο, που όμως παρέμενε στην εξουσία χάρις στην καλά οργανωμένη μυστική του αστυνομία, που φρόντιζε να εξουδετερώνει επαναστατικούς πύρινες με την εμφάνιση τους. Μάλιστα, θύματα της αυταρχικής πολιτικής του ήταν και ηγέτες πολιτικών παρατάξεων και κομμάτων που πολέμησαν μαζί του κατά την διάρκεια του εμφυλίου, έτσι ο Φράνκο είχε διασφαλίσει πως δεν είχε ούτε πολιτικό αντίπαλο.

Η Γκέρνικα (ή αλλιώς Γκουέρνικα όπως είναι η ελληνική απόδοση της λατινικής λέξης «Guernica») ήταν η πόλη της χώρας των Βάσκων, που ο Φράγκο ισοπέδωσε το 1937, σαν μια επίδειξη δύναμης ενάντια στους Βάσκους. Ο ισπανικός στρατός κάτω από τις οδηγίες του Φράνκο είχε ήδη καταλάβει τις μεγαλύτερες πόλεις της Βασκονίας και ήταν θέμα ημερών να επιβληθεί και στις τελευταίες βασκικές δυνάμεις που αντιστέκονταν στην περιφέρεια. Έτσι η επιλογή του να βομβαρδίσει την μικρή επαρχιακή πόλη Γκέρνικα, κατεδαφίζοντας το 70% της πόλης και σκοτώνοντας 1500 άμαχους,  έγινε ξεκάθαρα για να στείλει ένα μήνυμα στους Βάσκους. Το συμβάν αυτό αποτύπωσε και ο διάσημος ζωγράφος Πάμπλο Πικάσο στον ομώνυμο πίνακα του. Οι εικόνες από τα ερείπια της Γκέρνικα όμως κυκλοφόρησαν στην υπόλοιπη Βασκονία, προκαλώντας οργή και θυμό απέναντι στο νέο-επιβληθέντα καθεστώς του Φράγκο, ο οποίος όμως δεν σταματά εκεί. Ο Ισπανός δικτάτορας θεωρεί «εθνικούς προδότες» όσους Βάσκους εξοπλίστηκαν από την ΕΣΣΔ στον αγώνα εναντίον του και συνεχίζει να τους διώκει.

Σώμα του στρατού των Βάσκων ενάντια στον Φράνκο

Οι Βάσκοι προσπαθούν με κάθε τρόπο να συνασπιστούν εναντίον του, με αποτέλεσμα το 1959 να ιδρύεται και να αρχίζει την δράση της η ΕΤΑ (Euskadi Ta Askatasuna, που σημαίνει Βασκική γη Και Ελευθερία), μια αυτονομιστική ένοπλη οργάνωση με μαρξιστική ιδεολογία που είχε σαν πρώτιστο σκοπό της, με τις επιθέσεις της να αποδιοργάνωση το καθεστώς του Φράνκο και να το οδηγήσει στην κατάρρευση του. Ιδρυτικά μέλη της ΕΤΑ ήταν οι εκδότες της παράνομης εφημερίδας «Ekin» («Δράση») που στις σελίδες της μιλούσε για τον αγώνα που έπρεπε να κάνει ο βασκικός λαός για την αυτονόμηση του. Τα πρώτα μέλη της ήταν κυρίως φοιτητές. Φυσικά αμέσως κηρύσσεται παράνομη.

Τα πρώτα χρόνια η οργάνωση ήταν σε φάση σύγχυσης, μιας και δεν είχε αποφασιστεί ποια ακριβώς ήταν η γραμμή που θα έπρεπε να ακολουθήσει. Δέκα χρόνια μετά την σύσταση της, η ΕΤΑ μετρά το πρώτο της θύμα, τον αστυνομικό Χοσέ Παρδίνες Αρκάι. Δεύτερο κτύπημα της οργάνωσης έρχεται το 1970, όταν μέλη της ΕΤΑ δολοφονούν τον διευθυντή των ισπανικών μυστικών υπηρεσιών, Μελιτόν Μαντσανάς. Το Δεκέμβρη του ίδιου χρόνου απαγάγουν τον Γερμανό πρόξενο Ευτζένι Μπεϊχ με σκοπό να τον ανταλλάξουν με φυλακισμένα μέλη της οργάνωσης, αλλά τον αφήνουν ελεύθερο την παραμονή των Χριστουγέννων.

Η πιο εμφαντική δράση της ΕΤΑ, που για μερικά χρόνια ανήγαγε την οργάνωση σε θρύλο ήταν η «Επιχείρηση Δράκοντας». Κατά την διάρκεια αυτής, 4 μέλη της οργάνωσης, προσποιούμενοι τους γλύπτες νοικιάζουν ένα υπόγειο δίπλα ακριβώς από τον δρόμο που ο πρωθυπουργός της ισπανικής Χούντας και κηρυγμένος διάδοχος του Φράνκο, Λουίς Καρρέρο Μπλάνκο, περνούσε κάθε πρωί. Οι 4 Βάσκοι για 8 ολόκληρους μήνες σκάβουν ένα τεράστιο τούνελ που ενώνει το υπόγειο που νοίκιαζαν με την επιφάνεια του δρόμου. Όταν τέλειωσαν το σκάψιμο, εγκατέστησαν στην κορυφή του τούνελ τους, δηλαδή μερικά εκατοστά κάτω από την άσφαλτο, αρκετούς τόνους εκρηκτικών και στις 20 Δεκεμβρίου του 1973, όταν το αυτοκίνητο του Μπλάνκο περνούσε ακριβώς πάνω από το σημείο αυτό, τα μέλη της ΕΤΑ πυροδοτούν τα εκρηκτικά. Το αυτοκίνητο εκτινάχτηκε 20 μέτρα πάνω από το έδαφος και προσγειώθηκε σε μπαλκόνι του δεύτερου ορόφου γειτονικής πολυκατοικίας. Ο Μπλάνκο σκοτώνεται από την έκρηξη και ένα μήνα μετά η ΕΤΑ δηλώνει υπεύθυνη για την δολοφονία του.

Ο κρατήρας μετά την έκρηξη και δολοφονία του Μπλάνκο

Η επιχείρηση αυτή αυξάνει την δημοτικότητα της ΕΤΑ, όχι μόνο μεταξύ των κατοίκων της χώρας των Βάσκων αλλά και σε όλη την Ισπανία, καθώς ο ισπανικός λαό δεν αντέχει άλλο την καταπίεση του Φράνκο. Την περίοδο εκείνη η οργάνωση απολάμβανε ευρεία λαϊκή αποδοχή και κάθε κτύπημα της ενάντια σε άτομα που στελέχωναν την Χούντα ή τις μονάδες ασφαλείας σκορπούσε χαρά, καθώς πολλοί ήταν αυτοί που πείστηκαν πως μόνο με αυτό τον τρόπο μπορούσε να έρθει ξανά η δημοκρατία στην χώρα.

Η Ισπανία γυρίζει σελίδα, όταν στις 20 Νοεμβρίου 1975 ο Φρανθίσκο Φράνκο πεθαίνει σε ηλικία 82 ετών. Τα 6 χρόνια που ακολούθησαν τον θάνατο του Φράνκο χαρακτηρίζονται ως μεταβατικά, καθώς αν και δεν υπήρξε κάποια εκτεταμένη ένοπλη σύγκρουση, η ισπανική πολιτική σκηνή πέρασε μερικές ανακατατάξεις μέχρις ότου να σταθεροποιηθεί και να επισημοποιηθεί το νέο σύνταγμα της χώρας, που επέστρεφε στην Ισπανία την κοινοβουλευτική δημοκρατία. Η περίοδος αυτή ονομάστηκε: «η ισπανική μετάβαση στην δημοκρατία». Στην νέα πολιτική εποχή της χώρας, οι Βάσκοι κερδίζουν σημαντικές ελευθερίες και αναγνωρίζονται σαν αυτόνομη κοινότητα της χώρας, εκλέγοντας τον δικό τους πρόεδρο και κοινοβούλιο. Από αυτό το σημείο και μετά, η ΕΤΑ αλλάζει ριζικά.

Μετά την αυτονόμηση της χώρας των Βάσκων, κυριαρχούν τρεις κύριες τάσεις μεταξύ των κατοίκων της Βασκονίας. Υπήρξαν αυτοί που ήταν ευχαριστημένοι με την αυτονόμηση και τις ελευθερίες που δόθηκαν και θεώρησαν πως ήταν πλέον ώρα να σταματήσουν οι ένοπλες ενέργειες, αυτοί που ακόμη επιθυμούσαν την πλήρη ανεξαρτησία της Βασκονίας από το ισπανικό κράτος αλλά με πολιτικούς χειρισμούς και διάλογο και τέλος αυτοί που επιζητούσαν την ανεξαρτησία και επικροτούσαν την ένοπλη δράση για να επιτευχθεί ο στόχος αυτός. Αμέσως λοιπόν, η ΕΤΑ από μαρξιστικό κίνημα που υποστηριζόταν από σχεδόν όλο τον πληθυσμό των Βάσκων, χάνει το λαϊκό της έρεισμα, καθώς συνεχίζει την ένοπλη δράση της κατά του νέου ισπανικού κράτους, με απώτερο σκοπό την πλήρης ανεξαρτησία. Μάλιστα οι ενέργειες της που επακολούθησαν, επέτρεψαν στην κοινή γνώμη να την χαρακτηρίσει ως τρομοκρατική οργάνωση.

Η ΕΤΑ που παρέμεινε μερικώς αμέτοχη κατά την διάρκεια της «μεταβατικής περιόδου» (αν και μετρά μερικά θύματα) επιστρέφει στην ένοπλη δράση το 1985, όταν παγιδεύει με εκρηκτικά το αυτοκίνητο Αμερικανού πολίτη στο κέντρο της Μαδρίτης. Από την έκρηξη πεθαίνει ένας πολίτης και τραυματίζονται σοβαρά 16. Ένα χρόνο μετά νέα βομβιστική επίθεση σε κεντρική πλατεία της Μαδρίτης στοιχίζει την ζωή 12 αστυνομικών. Παράλληλα η οργάνωση δολοφονεί πολιτικούς είτε Ισπανούς είτε και Βάσκους, που εναντιώνεται δημοσίως προς αυτήν.

Η κυβέρνηση σε μια προσπάθεια να δημιουργήσει σύγχυση στις τάξεις της ΕΤΑ, αποφασίζει να αποφυλακίσει τα μέλη της, αρκεί πρώτα να αποκηρύξουν δημόσια την ένοπλη δράση και τον αγώνα για ανεξαρτησία της Βασκονίας. Η οργάνωση εξαγριωμένοι με αυτά τα πρώην μέλη, τα θεωρεί προδότες και κινείται εναντίον τους. Αρκετοί από αυτούς μπαίνουν στην μεγάλη λίστα με τα θύματα της ΕΤΑ. Η οργάνωση συνεχίζει ακατάπαυστα την δράση της και στο τέλη της δεκαετίας του 1980’ φτάνει στο ζενίθ της. Η οργάνωση επιτίθεται και ενάντια σε αμερικάνικους στόχους, καθώς θεωρεί τον ιμπεριαλισμό κύριο εχθρό της. Σε μια ξέφρενη κατάσταση, τα μέλη της ΕΤΑ δεν κάνουν διαχωρισμούς και επιτίθενται ακόμη και κατά Βάσκων δημοσιογράφων που θεωρούν την δράση της οργάνωσης ως επιβλαβής για την κοινότητα. Σταδιακά οι κάτοικοι της χώρας των Βάσκων αποκηρύττουν την οργάνωση λόγω των τυφλών κτυπημάτων της.

Στην αντεπίθεση βγαίνει όμως το ισπανικό κράτος που κλιμακώνει τις ενέργειες του ενάντια στην ΕΤΑ, με αποτέλεσμα το 1992 η οργάνωση να δέχεται το μεγαλύτερο πλήγμα στην μέχρι τότε ιστορία της. Η ισπανική αστυνομία συνεργάζεται με την γαλλική και μαζί καταφέρνουν να συλλάβουν όλον τον ηγετικό πυρήνα της οργάνωσης (Pakito, Txelis και Fiti) στη γαλλική πόλη Μπιντάρ ακριβώς δίπλα στα σύνορα με την Ισπανία. Ήτα ένα γερό κτύπημα που αποδυνάμωσε την ΕΤΑ, ωστόσο αναδιοργανώνεται και συνεχίζει τη δράση της.

Έτσι από τον Ιούνιο του 1993 ως και τον Οκτώβριο του 1997 η ΕΤΑ ζει «μεγάλες στιγμές»: θάνατος επτά αστυνομικών από «παγιδευμένο» αυτοκίνητο στη Μαδρίτη, απόπειρα κατά του Χοσέ Μαρία Αθνάρ, τότε προέδρου της αξιωματικής αντιπολίτευσης και αποκορύφωμα, απόπειρα δολοφονίας του ίδιου του βασιλιά Χουάν Κάρλος στη Μαγιόρκα!

Η οργάνωση όμως, οδηγείται σε ένα ολέθριο λάθος. Απαγάγει τον Βάσκο Μιγκέλ Άνχελ Μπλάνκο, ένα νεαρό και πολύ αγαπητό δημοτικό σύμβουλο στην μικρή πόλη της χώρας των Βάσκων, Έρμουα. Σαν αντάλλαγμα για να τον αφήσει ελεύθερο ζητά από την ισπανική κυβέρνηση να αφήσει ελεύθερους μερικά μέλη της οργάνωσης, δίνοντας της μάλιστα τελεσίγραφο 48 ωρών. Η κυβέρνηση δίνει σαφής και άμεση απάντηση: «όχι». Τότε, τεράστια πλήθη διαδηλωτών οργανώνονται σε πλατείες σχεδόν σε όλες τις πόλεις της χώρας των Βάσκων και ζητούν από την ΕΤΑ να αφήσει τον Μπλάνκο. Το τελεσίγραφο φτάνει στο τέλος του και η ΕΤΑ δεν ενδίδει στην λαϊκή απαίτηση των Βάσκων. Μια ώρα μετά την λήξη του τελεσίγραφου, η οργάνωση πυροβολεί τον Μπλάνκο στο σβέρκο και τον αφήνει σε σημείο όπου οι αρχές τον βρίσκουν σχεδόν άμεσα. Ωστόσο, αφήνει την τελευταία του πνοή στο νοσοκομείο, μετά από λίγες ώρες. Η ΕΤΑ χάνει κάθε λαϊκή υποστήριξη, ενώ πολλά μέλη της που διαφώνησαν με την δολοφονία αποστασιοποιούνται από την οργάνωση. Έκτοτε, η οργάνωση όλο και συρρικνώνεται, καθώς η κάθε σύλληψη από την αστυνομία είναι μεγάλο πλήγμα για την ΕΤΑ, μιας και πλέον δύσκολα βρίσκει νέα μέλη.

Η οργάνωση σποραδικά συνεχίζει τις επιθέσεις, ενώ το 2006 κατά την διάρκεια ανακωχής με την κυβέρνηση, αθετεί τον λόγο της και κτυπά με εκρηκτικά το αεροδρόμιο της  Μαδρίτης, απολογισμός: 2 τουρίστες. Η κυβέρνηση ξεκινά εκ νέου κυνηγητό με αποτέλεσμα νέες συλλήψεις που μετέτρεψαν την οργάνωση σε μια ομάδα μερικών δεκάδων ατόμων. Αντιλαμβανόμενοι πως ένα νέο μπαράζ επιθέσεων θα οδηγούσε στο ολοκληρωτικό τέλος της οργάνωσης, η ηγεσία της ΕΤΑ αποφασίζει τον Οκτώβρη του 2011 να σταματήσει όλες τις ένοπλες ενέργειες και να παραδώσει τα όπλα της στον οργανισμό Ηνωμένων Εθνών.

_______________________________________________________________

«Δεν υπάρχουν πολλοί λόγοι για να ευχαριστήσει κανείς την ΕΤΑ. Πολλοί λένε ότι ήταν μια τρομοκρατική οργάνωση, με μια επίφαση αγώνα υπέρ της ανεξαρτησίας. Άλλοι, πάλι, λένε πως ήταν ο μοναδικός τρόπος για να διεκδικήσουμε κάποια πράγματα… Αυτό που μπορώ να σου πω είναι ότι είμαι 42 χρονών και θυμάμαι ότι μεγάλωσα με αυτή την κατάσταση. Επιθέσεις, βόμβες, φόβος…» εξηγεί ο δημοσιογράφος του Radio Vitoria, Natxo Mendaza.

 

Οι Μουτζαχεντίν που πούλησαν την ψύχη τους στον «Διάβολο»

Στον Ιράν τα πράγματα δεν ήταν και δεν είναι όσο μονόπλευρα όσο νομίζουμε. Το θεοκρατικό καθεστώς που εγκαθίδρυσε ο Χομεϊνί μετά την επανάσταση του 1979 φρόντισε να δώσει την εντύπωση πως ο μοναδικός πολιτικός πόλος της χώρας είναι ο ιμάμης και οι «αυλικοί» του. Ωστόσο αυτό δεν είναι αληθής, καθώς μετά την επιστροφή του Χομεϊνί από την εξορία και την ψήφιση νέου συντάγματος πολλές ήταν οι πολιτικές οργανώσεις και παρατάξεις που ένιωσαν προδομένες από την στάση του ιμάμη, ο οποίος ξεκίνησε ένα λυσσαλέο διωγμό ενάντια σε όλους τους πολιτικούς του αντιπάλους, που μερικούς μήνες πριν υποστήριξαν με θέρμη την επιστροφή.

Η πιο γνωστή οργάνωση που αντιτάθηκε στον Χομεϊνί, αν και από τα μέσα της δεκαετίας του 1970 ζητούσε την επιστροφή του, ήταν οι «Μουτζαχεντίν του λαού». Η οργάνωση αυτή ιδρύθηκε το 1965 από Ιρανούς φοιτητές, που ένιωθαν την ανάγκη του λαού της χώρας για αλλαγή πολιτικής εξουσίας και ανατροπή του βρετανόφιλου Σάχη. Στα πρώτα τους κείμενα αντιτίθενται στον Σάχη που τον θεωρούν «μαριονέτα» των Δυτικών, κάτι που έγινε ακόμη μιο πασιφανές, μετά το πραξικόπημα κατά του Μοντεσάκ. Οι ΗΠΑ θεωρούσαν τον Σάχη Παχλαβί σαν διασφαλιστή των συμφερόντων τους στην περιοχή, ειδικά όταν το γειτονικό Αφγανιστάν περνούσε μια κατάσταση αστάθειας με τους φιλοσοβιετικούς να ανέρχονται στην εξουσία.

Οι «Μουτζαχεντίν του λαού» ξεκίνησαν σαν μια αντιιμπεριαλιστική οργάνωση ενάντια στις ΗΠΑ και τον Σάχη, πιστή όμως στις ισλαμικές αρχές και χωρίς να έχει οποιαδήποτε σχέση με αριστερά κινήματα της χώρας. Ωστόσο, η μυστική αστυνομία του Σάχη, Σαβάκ, δεν έκανε εξαιρέσεις σε αυτούς που κυνηγούσε, ακόμη και οι «Μουτζαχεντίν του λαού» που δεν είχα ένοπλη δράση, παρά μόνο πολιτική, ήταν υπό διωγμό. Μετά την κλιμάκωση τον καθεστωτικών μέτρων εναντία τους αλλά και την φυλάκιση των ιδρυτικών τους μελών, η «Μουτζαχεντίν του λαού» στις αρχές τις δεκαετίας του 1970, αλλάζει πορεία και γίνεται μια ένοπλη λενιστική οργάνωση που κτυπά άτομα φίλια προς τον Σάχη και στόχους του ΝΑΤΟ στην χώρα.

Οι δράσεις τους ξεκινούν το Νοέμβρη του 1970 όταν αποτυγχάνουν να απαγάγουν τον Αμερικανό πρέσβη στο Ιράν, Ντάγκλας ΜακΆρθουρ. Η επόμενη τους ενέργεια γίνεται το Μάη του 1972, όταν αποτυγχάνουν (και πάλι) να δολοφονήσουν ψηλά ιστάμενο αξιωματικό της αμερικάνικης αεροπορίας, τον Χάρολντ Πράις, που μετά την δολοφονική απόπειρα εναντίον του τραυματίζεται σοβαρά και επιστρέφει στις ΗΠΑ. Το 1973 η οργάνωση αναλαμβάνει την ευθύνη για 10 βομβιστικές επιθέσεις σε κτήρια αμερικάνικων συμφερόντων, μερικοί εκ των οργανισμών που πλήγηκαν είναι οι: Plan Organization, Pan-American Airlines, Shell Oil Company, Hotel International και Radio City Cinema. Επίσης την ίδια χρονιά δολοφονούνται 3 Αμερικανοί πράκτορες, οι: Λούις Λη Χόκινς, Πωλ Σιάφερ και Τζακ Τέρνερ. Οι αμερικάνικες μυστικές υπηρεσίες σε έγγραφα τους αναφέρουν πως οι «Μουτζαχεντίν του λαού» από το 1973 μέχρι και το ξέσπασμα της ιρανικής επανάστασης, δολοφόνησαν δεκάδες Αμερικανούς  στρατιωτικούς και επιχειρηματίες.

Γυναίκες μαχητές των “Μουτζαχεντίν του λαού”. Η οργάνωση ήταν υπέρ της ισότητας των δύο φύλων.

Η ιρανική επανάσταση ήταν ένα κράμα από διάφορα οργανωμένα σύνολα ενάντια στον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό. Φιλελεύθεροι δημοκράτες, ορθόδοξοι κομμουνιστές, επαναστάτες μαρξιστές κάθε απόχρωσης και ισλαμιστές κάθε λογής – μετριοπαθείς συντηρητικοί, σοσιαλίζοντες ριζοσπάστες κι ακροδεξιοί φονταμενταλιστές, με όλους τους ενδιάμεσους συνδυασμούς, συνασπίστηκαν για να ανατρέψουν το καθεστώς και όλοι θεωρούσαν σαν κοινό παρανομαστή τους τον Χομεϊνί.

Οι «Μουτζαχεντίν του λαού» μάλιστα, ήταν η οργάνωση που πρωτοστάτησε στις ένοπλες συρράξεις μεταξύ των επαναστατών και των καθεστωτικών, που είχαν ως αποτέλεσμα η οργάνωση να καταστρέψει τα απομεινάρια του στρατού που έμεινε πιστός στον Σάχη, να ανακαταλάβει κρατικά κτήρια και να τα μετατρέψει σε αρχηγεία της και να ανακτήσει ένα σημαντικό μέρος από το οπλοστάσιο του μονάρχη. Διασφαλίζοντας λοιπόν, πως η χώρα είχε απαλλαχτεί τελεσίδικα από την μοναρχία και τον Σάχη, συνεργάζονται με τον Χομεϊνί για να εδραιώσουν την επανάσταση. Εκεί όμως ξεκινούν οι διαφωνίες.

Διαδηλωτές κατά την ιρανική επανάσταση κρατούν πανό με το πρόσωπο του Χομεϊνί και το σύμβολο των “Μουτζαχεντίν του λαού”

Κύριος λόγος, που ποτέ δεν παραδέχθηκε ο Χομεϊνί, που ο ιμάμης και οι «Μουτζαχεντίν του λαού» δεν τα βρήκαν μεταξύ τους ήταν γιατί πάντα στα μάτια του Χομεϊνί οι μαρξιστικές και λενιστικές οργανώσεις ήταν «οι άθεοι και διεφθαρμένοι δάκτυλοι της Σοβιετικής Ένωσης». Η πρώτη διαφωνία ήταν στο πως θα ονομαστεί η χώρα, με τους Μουτζαχεντίν να ζητούν να προστεθεί η λέξη «λαϊκή» μπροστά από το: «Ισλαμική δημοκρατία του Ιράν». Μετά ακολουθεί η καταστολή του κουρδικού κινήματος από τον Ιμάμη, που έβρισκε αντιμέτωπους τους Μουτζαχεντίν και την εισβολή ισλαμικών παραστρατιωτικών οργανώσεων που δρούσαν υπό την καθοδήγηση του Χομεϊνί σε γραφεία και αρχηγεία αριστερών οργανώσεων στην Τεχεράνη. Η απόφαση όμως του Ιμάμη να μην επιτρέψει στον αρχηγό της οργάνωσης των Μοτζαχεντίν, Μασούντ Ρατζαβί, να κατέβει υποψήφιος στις προεδρικές εκλογές του 1980 (με την δικαιολογία πως δεν ήταν επαρκώς θεοσεβούμενος), οδήγησε την οργάνωση να στραφεί ενάντιας σε αυτόν και στο καθεστώς που μόλις ήταν έτοιμος να εγκαθιδρύσει. Μέσα σε λίγους μήνες, το αντάρτικο των Μουτζαχεντίν, θα εξολοθρεύσει εν μέρει το νέο θεοκρατικό καθεστώς, εξοντώνοντας με βομβιστικές επιθέσεις μια σειρά από επιφανή στελέχη και κάπου στα  2000 μέλη του επίσημου Κόμματος Ισλαμικής Δημοκρατίας και των μηχανισμών ασφαλείας. Η απάντηση είναι σφοδρή από τον Ιμάμη, που πνιγεί σε λουτρό αίματος με 12.500 τουλάχιστον εκτελέσεις μελών της οργάνωσης, δεκάδες χιλιάδες συλλήψεις και μεσαιωνικά βασανιστήρια.

Παράλληλα με τις εκκαθαρίσεις που επέβαλε η νέα φασιστική κληρική ολιγαρχία του Ιράν, ξεσπά ο πρώτος πόλεμος του κόλπου, με το γειτονικό Ιράκ να εισβάλει στο νότιο Ιράν. Ο τότε ηγέτης του Ιράκ, Σαντάμ Χουσεΐν, θεώρησε πως οι συνθήκες σύγχυσης που επικρατούσαν το 1980 στο Ιράν, ήταν τέλειες για να επιτευχθούν οι μακροχρόνιοι του στόχοι: να προσαρτήσει στο Ιράκ τα νότια παράλια του Ιράν, που ήταν πλούσια σε κοιτάσματα πετρελαίου. Στα πρώτα στάδια του πολέμου το Ιράκ γνώρισε μερικές σημαντικές νίκες, ωστόσο μετά την ανασύνταξη και αναδιοργάνωση του ιρανικού στρατού, η αντεπίθεση του αναγκάζει τον εισβολέα να οπισθοχωρήσει πίσω στα αρχικά του σύνορα. Ο πόλεμος διήρκησε 8 χρόνια και χαρακτηρίζεται σαν ένας από τους πιο σφοδρούς στην σύγχρονη ιστορία της Μέσης Ανατολής.

Οι «Μουτζαχεντίν του λαού» που την περίοδο που ξέσπασε ο πόλεμος ήταν υπό διωγμό, ακολούθησαν το γνωστό ρητό: «Ο εχθρός του εχθρού μου είναι φίλος μου» και υπέπεσαν στο μοιραίο λάθος να συμμαχήσουν με τον Σαντάμ Χουσεΐν, που τους παραχώρησε όπλα, τεθωρακισμένα και εγκαταστάσεις για να οργανώσουν από εκεί πιο εύκολα τις επιθέσεις τους κατά του Ιράν. Η οργάνωση και ο ιρανικός στρατός συγκρούονται πολλές φορές στα πλαίσια του πολέμου. Μετά όμως, την παύση του πυρός και την συνθηκολόγηση, οι Μουτζαχεντίν βρίσκονται σε δυσμενής θέση, καθώς το Ιράκ δεν νίκησε όπως φιλοδοξούσαν και λόγω της συμμαχίας μαζί του, η δημοτικότητα του ανάμεσα στον ιρανικό λαό μετατράπηκε σε απέχθεια και μίσος.

Ο ηγέτης των “Μουνζταχεντίν του λαού”, Μασούντ Ρατζαβί, με τον Σαντάμ Χουσεϊν

Μετά το ολέθριο σφάλμα τους να συμμαχήσουν με τον Χουσεΐν, που για τους Ιρανούς ήταν πιο μισητός ακόμα και από τους Αμερικάνους, οι «Μουτζαχεντίν του λαού» δεν μπορούσαν να επιστρέψουν στο Ιράν και έτσι τα μέλη της οργάνωσης διασπάστηκαν σε διάφορες χώρες της Μέσης Ανατολής και της Ευρώπης. Κατά καιρούς επιχείρησαν διάφορες δολοφονίες με θύματα υψηλά ιστάμενους πολιτικούς του Ιράν, με τις πλείστες των περιπτώσεων να τα καταφέρνουν. Ωστόσο κατηγορήθηκαν μέχρι και για συνεργασία με το Ισραήλ και έτσι έχασαν κάθε πολιτικό μέρισμα στην πατρίδα τους. Τελικά αφήνουν πίσω τους τον ένοπλο αγώνα και εγκαθίστανται στο Παρίσι, όπου από εκεί προσπαθούν να κάνουν το πρόβλημα τους γνωστό στον Δυτικό κόσμο, ελπίζοντας πως κάποτε θα δικαιωθούν.

«Είναι η κυβέρνηση του Θεού»

“Πως νιώθετε για την επιστροφή σας στο Ιράν;” τον ρωτά ένας δημοσιογράφος του ABC. “Τίποτα” απαντά ο Χομεϊνί. Ο δημοσιογράφος επαναλαμβάνει την μοναδική λέξη που είχε εκστομίσει ο νέος ηγέτης του Ιράν: “Τίποτα;”, για να πάρει ξανά την ίδια απάντηση: “Τίποτα”.

____________________________________________________________

Πριν πάμε όμως στην επιστροφή του Ρουχολάχ Χομεϊνί στο Ιράν, πρέπει πρώτα να αναφερθούμε στις καταστάσεις που έκριναν αυτήν ως καθοριστική για την χώρα. Το Ιράν, πριν την επανάσταση του 1979, ήταν μια κοσμική δημοκρατία με πολιτικό σύστημα την συνταγματική μοναρχία. Ο Σάχης (αυτοκράτορας) ήταν η ανώτερη αρχή της χώρας με τα εκλεγμένα όργανα να έχουν περιορισμένες εξουσίες.

Το 1925 ο Ρεζά Σαχ με πραξικόπημα ανατρέπει την ήδη παρακμάζουσα και ανεπιθύμητη δυναστεία των Καζάρων και αυτοανακηρύσσεται ως ο νέος Σάχης της χώρας, φέρνοντας στο Ιράν μια νέα δυναστεία, αυτή των Παχλαβί. Ο Ρεζά Σαχ προωθεί δυτικές πολιτικές μεταρρυθμίσεις και γενικότερα, σε σύγκριση με άλλους τότε ηγέτες της Μέσης Ανατολής, είναι αρεστός από την Δύση. Ωστόσο, λόγω των στενών κληρονομικών του δεσμών με την Γερμανία, οι Βρετανοί και οι Σοβιετικοί θέλοντας να προλάβουν καταστάσεις εισβάλουν με μια συγχρονισμένη επιχείρηση στην χώρα και ο Ρεζά Σαχ Παχλαβί αναγκάζεται να παραιτηθεί από τον θρόνο. Τον διαδέχεται ο γιος του, Μοχάμεντ Ρεζά Παχλαβί, που για να διατηρήσει την εξουσία δεν εμπλέκεται καθόλου στον Πόλεμο και τηρεί τους όρους των Συμμάχων, που δεν εγκαταλείπουν την χώρα μέχρις ότου να τελειώσει ο Πόλεμος.

Νότια- Βρετανικά στρατεύματα Βόρεια- Σοβιετικά

Σοβιετικό τανκ στους δρόμους της Τεχεράνης

Ο νέος Σάχης του Ιράν συνεχίζει την πολιτική του πατέρα του και εξαγγέλλει μια νέα σειρά από νεοφιλελεύθερα έργα, ονοματίζοντας τα μάλιστα ως «λευκή επανάσταση». Το 1951 στο αξίωμα του πρωθυπουργού εκλέγεται ένας αρκετά φιλόδοξος πολιτικός, ο Μοχάμεντ Μοσαντέκ, που καταφέρνει να περάσει νομοσχέδιο που εθνικοποιεί την πετρελαϊκή βιομηχανία, που πλήττει τα οικονομικά συμφέροντα της Μεγάλης Βρετανίας. Στην εξέλιξη αυτή είναι αντίθετος ο Σάχη και  έρχεται σε πλήρη ρήξη με τον Μοσαντέκ. Επειδή η δημοτικότητα όμως, του νέου πρωθυπουργού ήταν σε πάρα πολύ ψηλά επίπεδα, η σύγκρουση των δύο αυτών ανδρών αποδείχτηκε καταστροφική για τον Παχλαβί που τελικά εξαναγκάζεται να φύγει από την χώρα.

Εν απουσία του Σάχη, ο Μοσαντέκ συνεχίζει και ολοκληρώνει την εθνικοποιήσει της πετρελαϊκής βιομηχανίας, αποκόπτοντας την από το διεθνές καρτέλ του πετρελαίου και διασφαλίζοντας πως τα κέρδη από τις εξαγωγές του ιρανικού πετρελαίου θα επέστρεφαν όλα στην ίδια τη χώρα. Η νέα κατάσταση απαιτούσε άμεση επέμβαση από τους Βρετανούς, καθώς η πετρελαϊκή παραγωγή του Ιράν ήταν ένα τεράστιο οικονομικό κεφάλαιο. Έτσι στις 19 Αυγούστου 1953, σε συνεργασία με τις μυστικές υπηρεσία των ΗΠΑ, CIA, οι μυστικές υπηρεσίες της Μεγάλης Βρετανίας, ΜI6, ενορχηστρώνουν την επιχείρηση «Αίαντας» που δεν ήταν τίποτε περισσότερο από ένα στρατιωτικό πραξικόπημα κατά της κυβέρνησης Μοσαντέκ. Αποτέλεσμα του πραξικοπήματος ήταν η εγκαθίδρυση στρατιωτικής κυβέρνησης με πρωθυπουργό τον στρατηγό Φαζλαλλάχ Ζαχεντί και την επιστροφή του Σάχη Παχλαβί. Με την νέα φιλοβρετανική κυβέρνηση τα πράγματα επανήλθαν στην εποχή προ Μοσαντέκ, με τον λαό της χώρας να εκφράζει έντονα την αντίθεση του.

Ο Μοχάμεντ Μοσαντέκ

Η επιστροφή του Σάχη

Στιγματισμένος πλέον από τον ίδιο του τον λαό, ο Παχλαβί γίνεται αποδέκτης έντονων διαμαρτυριών. Για να διατηρήσει την εξουσία του γίνεται ακόμα πιο αυταρχικός και ταυτόχρονα πιο απεχθής. Συγκροτεί την μυστική αστυνομία Σαβάκ που διώκει τους «αντιφρονούντες», ενώ έρχεται σε πλήρη ρήξη με τους κληρικούς όταν σε σχέδιο ανακατανομής της γης διαμοιράζει τις τεράστιες εκτάσεις γης του ιερατείου σε εύπορους χωρικούς. Ουδέποτε όμως οι σχέσεις τους δεν ήταν καλές, καθώς οι κληρικοί θεωρούσαν τα δυτικά μέτρα και τον εκσυγχρονισμό που προωθούσε ο Σάχης ως αντίθετα με τον νόμο του Ισλαμ. Ο αναδασμός της γης ήταν απλά η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι.

Ο κλήρος ξεκινά μια λυσσαλέα αντιπολίτευση στον Σάχη, με μπροστάρη τον Αγιατολάχ Ρουχολάχ Χομεϊνί. Ο Παχλαβί όμως, αντιλαμβάνεται γρήγορα πως ο Χομεϊνί με την ρητορική του ικανότητα και την ευφυΐα του μπορεί να μετατραπεί σε επικίνδυνο αντίπαλο και έτσι το 1964 τον εξορίζει από το Ιράν. Αρχικά εγκαθιστάτε στο Ιράκ αλλά υπό τους ίδιους φόβους τον εξορίζει και ο Σαντάμ Χουσεΐν και έτσι το 1978 φτάνει στο Παρίσι. Στην γαλλική πρωτεύουσα χρησιμοποιεί τις νέες τεχνολογίες και στέλνει παράνομα κασέτες με ομιλίες του ενάντια στον Σάχη, στο Ιράν.

Μαζικές διαδηλώσεις ενάντια στον Παχλαβί ξεκίνησαν την δεκαετία του 1970, με πλήθος κόσμου να καταγγέλλει τον μονάρχη για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, φαινόμενα λογοκρισίας, την οικονομική πολιτική αλλά και την επιρροή ξένων δυνάμεων σε όλους τους τομείς της ιρανικής κοινωνίας. Στην έκρυθμη αυτή κατάσταση, οι κασέτες και τα κείμενα του Χομεϊνί, που διοχετεύουν οι υποστηρικτές του στην χώρα, βρίσκουν λαϊκή αποδοχή, μετατρέποντας τον ιμάμη σε μύθο. Ο Χομεϊνί μέσα από το λόγο του προτείνει μια νέα μορφή διακυβέρνησης, πιστή στον νόμο του Ισλάμ, αναθεματίζει τον Σάχη και την «εγκόσμια αλαζονεία» του και ανάγει τους κληρικούς ως τους καταλληλότερους για να αναλάβουν την πολιτική εξουσία, όντας θεόσταλτοι.

Η κατάσταση στο Ιράν γίνεται μέρα με την μέρα πιο έκρυθμη, με αποτέλεσμα στις 10 Δεκεμβρίου του 1978, εκατομμύρια Ιρανοί να βγαίνουν στους δρόμους για να απαιτήσουν την ανατροπή του Σάχη και την αλλαγή του πολιτικού καθεστώτος. Η ιρανική επανάσταση αποτελεί μέχρι και σήμερα αντικείμενο ιστορικής μελέτης καθώς δεν υποκινήθηκε ολοκληρωτικά από μια ιδεολογία. Τα κινήματα, οι ομάδες και οι διακινητές της επανάστασης άνηκαν από όλους σχεδόν τους πολιτικούς χώρους της χώρας και το μόνο που τους ένωνε ήταν η θέληση για την ανατροπή του αυταρχικού Σάχη. Οι διαδηλώσεις κρατούν ένα ολόκληρο μήνα, η χώρα παραλύει, ο κόσμος είναι στους δρόμους. Ακόμη, η εθνικιστική οργάνωση Μουτζαχεντίν συνεργάζεται με την αριστερή οργάνωση Φενταγίν και καταλαμβάνουν στρατιωτικές μονάδες του καθεστώτος. Ο Παχλαβί δεν μπορεί να κάνει τίποτα και φοβούμενος για την ζωή του στις 16 Ιανουαρίου του 1979 αποχωρεί από το Ιράν.

Επικρατεί χάος με καθεστωτικούς και επαναστάτες να συγκρούονται. Την κατάσταση αυτή εκμεταλλεύεται ο Χομεϊνί που την 1^η Φεβρουαρίου 1979 επιστρέφει στο Ιράν μετά από 15 χρόνια εξορίας. Ο κόσμος επιζητά μια λύση και ο Χομεϊνί του προσφέρει ένα νέο σύνταγμα, αυτό της Ισλαμικής Δημοκρατίας. Την 1^η Απριλίου του ιδίου έτους οργανώνεται δημοψήφισμα, όπου ο λαός της χώρας υπερψηφίζει τη πρόταση του Χομεϊνί και έτσι το Ιράν γίνεται η πρώτη θεοκρατική χώρα στον κόσμο. Ανώτατος και ισόβιος αρχηγός της χώρας καθορίζεται ο ίδιος ο Χομεϊνί. Του δίνετε επίσης ο τίτλος του: «ηγέτη της επανάστασης».

Οι Ιρανοί στο πρόσωπο του είδαν ένα ηγέτη ενάντια στον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό, που για αυτούς απεικονιζόταν τέλεια στο πρόσωπο του Σάχη. Παρόλα αυτά, αρκετοί είναι οι ιστορικοί που υποστηρίζουν πως μεγάλη μερίδα του ιρανικού λαού δεν θα ψήφιζαν υπέρ της ισλαμικής δημοκρατίας αν γνώριζαν επ΄ ακριβώς τι επρόκειτο να ακολουθήσει. Το τελικό κείμενο του νέου συντάγματος ενσωμάτωνε τη Σιιτική αρχή του «βελαγιάτ-ι φακίχ», δηλαδή της απόλυτης εξουσίας από τον κλήρο, που βρίσκει εφαρμογή στον θεσμό του Υπέρτατου Ηγέτη, στον οποίο δίνεται καθολικά η εξουσία επί όλων των υπόλοιπων εξουσιών.

Ο Χομεϊνί εξαγγέλλει αμέσως νέα μέτρα και πολιτικές: κρατικοποίηση πετρελαιοβιομηχανίας και τραπεζών , αντιμετώπιση της φτώχειας , εφαρμογή αγροτικής μεταρρύθμισης, συνεργασία με το Κίνημα των Αδεσμεύτων. «Όλοι οι Ιρανοί θα έχουν τηλέφωνο, θέρμανση, ηλεκτρική ενέργεια, υπηρεσίες λεωφορείων και ελεύθερο πετρέλαιο» ανέφερε στις πρώτες του ομιλίες μετά το δημοψήφισμα. Δεν τήρησε τα περισσότερα από όσα υποσχέθηκε, ενώ ο αυταρχισμός δεν εξαλείφτηκε αλλά μετακινήθηκε από το πρόσωπο του Σάχη, σε ένα θρησκευτικό δόγμα.

TO GO WITH AFP STORY BY PIERRE CELERIER (FILES) — In a file picture taken in January 1979, Iranian protestors hold a up a poster of Ayatollah Ruhollah Khomeini during a demonstration in Tehran against the Shah. Iran will begin 10 days of celebrations on February 1, 2009, marking the 30th anniversary of the return of the exiled Ayatollah Ruhollah Khomeini and the revolution which toppled the US-backed shah. AFP PHOTO/STR (Photo credit should read -/AFP/Getty Images)

«Αυτή δεν είναι μια συνηθισμένη κυβέρνηση» είχε διακηρύξει. «Είναι η κυβέρνηση του Θεού». Όποιος, λοιπόν, αντιτίθεται σε αυτήν, ταυτόχρονα αντιτίθεται και στον ίδιο το Θεό, είναι «βλάσφημος» σύμφωνα με την λογική του Χομεϊνί αλλά και το νόμο του Ιράν.

«Δεν είμαι για πούλημα, αμίγκος».

Για να αλλάξει μια παγιωμένη κατάσταση, ένα status quo, που καταπιέζει τις μάζες, αρκετά ήταν τα κινήματα/ οργανώσεις που χρησιμοποίησαν για την ανατροπή αυτή, βίαια μέσα και πρακτικές. Πως όμως, το δικό μας είδος, που από τις απαρχές της ύπαρξης του σε ετούτον εδώ τον πλανήτη είναι βαθιά θρησκευόμενο, μπορεί να διαχειριστεί ταυτόχρονα στην ψυχοσύνθεση του, την πίστη του για τον Θεό και την ανάγκη για ανατρεπτική βία;

«Ἐγ σᾶς λέω να μην ἀντιστέκεστε στον κακό άνθρωπο. Αλλά ἂν κάποιος σε χτυπήσει στο ένα μάγουλο, ἐσυ γύρισε του και το ἄλλο για να στο χτυπήσει κι αὐτό» (Ματθ. 5, 39) ήταν τα λόγια του Ιησού όπως τα μετέφερε ο ευαγγελιστής Ματθαίος. Μετά από αυτές τις γραμμές στην Αγία Γραφή, μπορεί να υπάρξει άραγε επαναστατικό κίνημα εμπνευσμένο από τον Χριστιανισμό; Και όμως, στην πλειοψηφία των χωρών της Λατινικής Αμερικής που βίωσαν και βιώνουν τεράστιες ταξικές ανισότητες, μερικοί ιερείς χωρίς να αποχωριστούν τα ράσα τους, άρπαξαν το τουφέκι τους και έγιναν μέλη οργανώσεων κατά των φεουδαλικών κατάλοιπων που δυναστεύουν την ήπειρο. Κάπως έτσι εμφανίστηκε ένα νέο θεολογικό ρεύμα της χριστιανικής πίστης: η «Θεολογία της Απελευθέρωσης». Παράδειγμα για τους ιερωμένους αυτούς, που ξεκίνησαν το δικό τους αγώνα ενάντια στην αδικία και την καταπίεση ήταν ο Κολομβιανός Ιερέας, Καμίλο Τόρρες.

Ο όρος Θεολογία της Απελευθέρωσης δεν εισήχθηκε από τον Καμίλο Τόρες αλλά από τον Περουβιανό ιερέα και θεολόγο Γκουστάβο Γκουτιέρες το 1971, ο οποίος έγραψε το ομώνυμο βιβλίο. Ωστόσο, όλο το έργο του Γκουτιέρες είναι εμφανώς επηρεασμένο από την ζωή, τον αγώνα και τον λόγο του Τόρες. Στο βιβλίο του ο Περουβιανός ιερέας τονίζει πως η Θεολογία της απελευθέρωσης έχει πολιτικές προεκτάσεις, αφού θεωρεί πως η διδασκαλία του Ιησού Χριστού πρέπει να κινητοποιεί σε ταξικό αγώνα για κοινωνική, οικονομική και πολιτική απελευθέρωση από την ανισότητα και την αδικία.

Ο Καμίλο Τόρες γεννήθηκε στις 3 Φεβρουαρίου του 1920 στην πρωτεύουσα της Κολομβίας, Μπογκοτά. Ήδη χειροτονημένος ιερέας και με σπουδές στην Ευρώπη, δίδαξε Κοινωνιολογία στο Πανεπιστήμιο της Μπογκοτά για μερικά χρόνια. Έχοντας ανεβεί ψηλά στην ιεραρχία της εκκλησίας της πρωτεύουσας, λόγω της ευφυΐας του και της ρητορικής του ικανότητας, ορίστηκε από την εκκλησία να αναλάβει διάφορα κοινωνικά ζητήματα, όπως την επίβλεψη διαφόρων αγαθοεργιών. Μέσα από την θέση του αυτή ήρθε σε επαφή με τα πλήρως εξαθλιωμένα στρώματα του κολομβιανού λαού που αποτελούσαν ένα μεγάλο ποσοστό του συνολικού πληθυσμού της χώρας. Αντιλαμβανόμενος λοιπόν πως ο κόσμος της πατρίδας του ζούσε κάτω από συνθήκες τεράστιας φτώχιας και ανέχειας, ξεκίνησε, αρχικά, ένα πολιτικό αγώνα ενάντια στην υφιστάμενη πολιτική ηγεσία. Το 1965 υλοποιήθηκε το πολιτικό κίνημα που ο ίδιος είχε εμπνευστεί: το Ενιαίο Μέτωπο του Λαού της Κολομβίας, ενώ ταυτόχρονα καθαιρείται από ιερέας και εκδιώκεται από το Πανεπιστήμιο της Μπογκοτά, καθώς, με αφορμή την στήριξη του σε κουμουνιστές φοιτητές που διαγράφηκαν από το πανεπιστήμιο για τα πολιτικά τους ιδεώδη, ο Τόρες κρίθηκε ως «αντιρρησίας». Παρόλα αυτά ουδέποτε δεν αποχωρίστηκε τον Χριστιανισμό και τα ράσα του και συνέχιζε να ασκεί το θρησκευτικό του λειτούργημα σε πιστούς που ακόμη τον αγαπούσαν.

Το Ενιαίο Μέτωπο του Λαού της Κολομβίας γνώρισε στα πρώτα του στάδια του, μερικές σημαντικές επιτυχίες αλλά λόγω των διαφόρων ριζοσπαστικών πολιτικών χώρων που αποτελούσαν την σύνθεση του, μετά από ένα μικρό σχετικά χρονικά διάστημα από την ίδρυση του, κλονίζεται σημαντικά από πλήθος εσωτερικών διαφωνιών και αντιθέσεων. Έτσι ο Τόρες βλέποντας πως ούτε πολιτικά μπορεί να φέρει την αλλαγή στην χώρα του, μετακινείται προς την άποψη ότι η συγκυρία απαιτούσε κάτι περισσότερο, είναι πεπεισμένος πως η συγκυρία επιβάλει ένοπλη δράση και με αυτή την πεποίθηση παραμένει μέχρι και την τελευταία του πνοή.

Οι πολιτικοί του σύμμαχοι όμως δεν συμμερίζονται τις νέες του επαναστατικές βλέψεις και έτσι το μέτωπο οδηγείται σε ολοκληρωτικό τέλμα. Ο Τόρες δεν οπισθοχωρεί από την άποψη του για ένοπλο αγώνα. Αντιθέτως, δήλωνε ότι έκανε το βήμα αυτό ακριβώς για να παραμείνει ασυμβίβαστα πιστός στη χριστιανική πίστη του. Χρειάστηκε λίγο χρόνο για να το σκεφτεί και τελικά στις 18 Οκτωβρίου 1965 αφήνει πίσω την καθημερινή ζωή του και εντάσσεται στην την τότε νεοσύστατη ELN (=Ejército de Liberación Nacional/ Στρατός Εθνικής Απελευθέρωσης). «Δεν θα λειτουργήσω ξανά μέχρι να αποδοθεί δικαιοσύνη στην πατρίδα μου» είπε.

Η ELN ξεκίνησε την δράση της το 1964, όταν τα δύο μεγάλα κόμματα της Κολομβίας, οι συντηρητικοί και οι φιλελεύθεροι, συμφωνούν σε ένα νέο πολιτικό σύστημα, που οι υποψήφιοι των δύο κομμάτων θα έβγαιναν εναλλάξ στην εξουσία. Έτσι, η ELN όπως και αρκετές άλλες μαρξιστικές οργανώσεις, άρχισαν τις ένοπλες επιθέσεις ενάντια στο πολιτικό καθεστώς που εκ των πραγμάτων επρόκειτο για μια κομματική χούντα, καθώς μόνο υποψήφιοι των δύο κομμάτων μπορούσαν να εκλεχθούν.

Στις 15 Φεβρουαρίου 1966 ο Καμίλο Τόρες  πεθαίνει στο Patio de Cemento, στο Dipartimento di Santander. Ο Τόρες παίρνει μέρος στην πρώτη του ένοπλη δράση 4 μήνες μετά την ένταξη του στην ELN. Εκτός από πρώτη έμελλε να είναι και η τελευταία του, καθώς μαχόμενος με τα όπλα στα χέρια ενάντια στον κολομβιανό στρατό πέφτει στο πεδίο της μάχης. Το κορμί του δεν βρέθηκε ποτέ, με τις κολομβιανές αρχές να αρνούνται να αποκαλύψουν τον τόπο όπου έθαψαν την σωρό του, αναφέροντας πως πρόκειται για «στρατιωτικό μυστικό».  Παρόλα αυτά, ο μύθος που κτίστηκε γύρω από το όνομα του, εμπνέει την ELN για να συνεχίσει τον αγώνα της μέχρι και σήμερα, όντας η μοναδική επαναστατική οργάνωση της χώρας που δεν έχει υπογράψει ποτέ συμφωνία κατάπαυσης του πυρός με την κολομβιανή κυβέρνηση.

«Θεωρώ πώς ο ἐπαναστατικός αγώνας είναι ένας αγώνας χριστιανικός και ιερατικός. Μόνον με τον ἐπαναστατικό αγώνα θα μπορέσουμε να κάνουμε πράξη την ἀγάπη που οἱ ἄνθρωποι πρέπει να ἔχουν για τος συνανθρώπους τους, στις πραγματικές σημερινές συνθήκες τῆς χώρας μας», ήταν μια από τις πρώτες διακηρύξεις του Καρμίλο Τόρες στην εφημερίδα El Tiempo. Για αυτόν η βία ήταν μια αδιαπραγμάτευτη απάντηση απέναντι στον κόσμο της αδικίας και της εξαθλίωσης του ανθρώπου, καθώς ένας τέτοιος κόσμος δεν μπορεί να είναι θέλημα Θεού. Ο Χριστιανισμός, σύμφωνα με τον Τόρες, αξιώνει έμπρακτη αλληλεγγύη στους αδυνάτους και ο μοναδικός τρόπος για να είσαι αλληλέγγυος στους οδυνομένους συνανθρώπους σου, είναι να συγκρουστείς με τον δυνάστη τους.

______________________________________________________________

Πιο κάτω, στο βίντεο,  ακολουθεί απόσπασμα από φιλμ του Diego Briceno-Orduz. Ο Καμίλο Τόρες μιλα με τον Orduz λίγο μετά την ένταξη του στον Εθνικό Απελευθερωτικό Στρατό (ELN) της Κολοµβίας το 1965. Ο Κολομβιανός ιερέας λέει τα εξής:

«Πιστεύω πως εκπληρώνω την αποστολή μου διεξάγοντας την επανάσταση, για το καλό των αδερφών μου, για την αγάπη στον πλησίον, και για το όφελος της πλειοψηφίας των Κολομβιανών.

Νομίζω, πως ο πρώτος στόχος της επανάστασης, πρέπει να είναι, το να πάρει η εργατική τάξη την εξουσία.

Θα έχουμε προβλήματα, κυρίως με τις Ηνωμένες Πολιτείες, επειδή η αστική τάξη της Κολομβίας έχει ισχυρούς δεσμούς με τα αμερικανικά συμφέροντα.

Νομίζω πως μπορώ να συνεργαστώ με τους κομμουνιστές, επειδή πιστεύω πως οι κομμουνιστές έχουν επαναστατικά στοιχεία.

Πρέπει να ρωτήσουμε την ολιγαρχία, το πώς σχεδιάζει να παραδώσει την εξουσία. Αν το πράξει με ειρηνικό τρόπο, εμείς θα την πάρουμε με ειρηνικό τρόπο, αλλά αν το πράξει μόνο μέσω της βίας, τότε θα την πάρουμε με βίαιο τρόπο. Όταν ο λαός αποφασίσει να παλέψει ως το τέλος, δεν μπορεί να υπάρξει υλική δύναμη που θα είναι μεγαλύτερη, από τη δύναμη ενός λαού που ποθεί την ελευθερία του.»

______________________________________________________________

«Μια φορά ήρθανε σπίτι και του είπανε: Πάτερ, έτοιμη είναι για σένα η μάγκνα κάπα του καρδινάλιου. Φτάνει να γράψεις στη Ρώμη δυο λέξεις ότι είσαι διατεθειμένος να οδηγήσεις τους οπαδούς σου στα υπάρχοντα πολιτικά κόμματα, μακρυά από το αντάρτικο. Φτάνει να το δηλώσεις και αμέσως γίνεσαι καρδινάλιος, πρίγκιπας της εκκλησίας. Ο Καμίλο είχε μια φράση να απαντάει σε αυτές τις προσφορές: Δεν είμαι για πούλημα, αμίγκος».

«Ο καθένας μας είναι είτε μέρος του προβλήματος είτε μέρος της λύσης»

R.A.F = Red Army Faction ή στα γερμανικά, όπως οι ίδιοι την ονόμασαν, Rote Armee Fraktion. Θα προτιμήσουμε όμως να την αναφέρουμε με την ελληνική μετάφραση που δόθηκε στο όνομα της: Φράξια Κόκκινος Στρατός. Η RAF, μια από τις πιο αμφιλεγόμενες οργανώσεις αντάρτικου πόλης, ήταν ιδεολογικό τέκνο του Μάη του 68′. Εξέφραζε, στην ακραία του μορφή, το αίσθημα της αγανάκτησης που ένιωθε μεγάλη μερίδα του γερμανικού λαού απέναντι στις συντηρητικές φιλελεύθερες πολιτικές της κυβέρνησης της Δυτικής Γερμανίας, στον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό και σε κάθε μορφή καταπιεστικού καθεστώτος. Η γέννηση της ήταν όμοια με αυτή άλλων αριστερών κινημάτων και οργανώσεων της εποχής εκείνης (τέλος της δεκαετίας του 60′, πόλεμος του Βιετνάμ), μόνο που η RAF ακολούθησε τον δρόμο του ένοπλου “αγώνα”

Η αφορμή για τον σχηματισμό της ήταν τα  μέτρα πολιτικής κατάπνιξης της εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς από την κυβέρνηση της Δυτικής Γερμανίας. Μια “αντίδραση κόντρα στον καπιταλισμό και ιμπεριαλισμό” όπως οι ίδιοι όριζαν. Όλοι τους ήταν μέλη της “εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς”, ένιωθαν έντονα πως έπρεπε να παρθούν δραστικά μέτρα ενάντια στο κρατικό μηχανισμό, ειδικά μετά την δολοφονία του φοιτητή Μπένο Όνεζοργκ στις 2 Ιουνίου 1967 κατά την διάρκεια μιας φοιτητικής διαδήλωσης, από την αστυνομία. Έτσι το πρώτο κτύπημα της ομάδας που μετέπειτα θα ονομαζόταν RAF, πραγματοποιήθηκε στις 2 Απριλίου του 1968, όπου τα ιδρυτικά μέλη της οργάνωσης Αντρέας Μπάαντερ, Γκούντρουν Ένσλιν, Τόρβαλντ Προλ και Χορστ Ζένλαϊν έθεσαν σε φωτιά τα πολυκαταστήματα Σνάιντερ στην Φρανκφούρτη.

Οι αρχές συνέλαβαν και τους τέσσερις με τους Μπάαντερ και Έλσιν να τιμωρούνται με 3 χρόνια φυλάκιση και τους Προλ και Ζένλαϊν σε μερικούς μήνες. Ωστόσο ασκούν έφεση και μέχρις ότου αυτή να εξεταστεί, οι αρχές του αποφυλακίζουν. Όταν όμως η έφεση τους δεν γίνεται δεκτή διαφεύγουν στην Γαλλία. Στην γειτονική χώρα διέμειναν κρυφά για μερικούς μήνες. Οργάνωσαν την επιστροφή τους στην Δυτική Γερμανία αλλά κατά την διάρκεια αυτής, ο ηγέτης της οργάνωσης Αντρέας Μπάαντερ συλλαμβάνεται και φυλακίζεται.

Η Ουλρίκε Μάινχοφ (μέλος της ομάδας που δεν συλήφθηκε) όμως, μαζί με έξι μέλη της ομάδας, σε μια καλοστημένη επιχείρηση καταφέρνουν να απελευθερώσουν τον Μπάαντερ. Η μαθηματική ακρίβεια και η πειθαρχία από τα μέλη της RAF, κατά την διάρκεια της επιχείρησης απελευθέρωσης του ηγέτη τους, άφησαν άναυδο τον γερμανικό λαό και έκτοτε η “συμμορία Μπάαντερ-Μάινχοφ” έγινε ευρέως γνωστή, με την κυβέρνηση της Δυτικής Γερμανίας να την κηρύσσει ως τον υπ’ αριθμόν ένα δημόσιο κίνδυνο. Καταζητούμενοι πλέον, τα μέλη της συμμορίας διαφεύγουν ξανά, έχοντας αυτή την φορά για προορισμό τους τον Λίβανο, όπου εκεί θα εκπαιδευτούν από φίλια προς αυτούς παλαιστινιακή παραστρατιωτική οργάνωση. Με την επιστροφή τους στην Δυτική Γερμανία, οι εκπαιδευμένοι και εξοπλισμένοι πλέον ομάδα των Μπάαντερ και Μάινχοφ κυκλοφορούν ανακοίνωση όπου αυτοαποκαλούνται με το όνομα: RAF.

Ουλρίκε Μάινχοφ: «Διαμαρτυρία είναι όταν λέω πως αυτό κι αυτό δεν μου αρέσει. Αντίσταση είναι όταν φροντίζω αυτό που δε μου αρέσει, να μη συνεχίζεται.»

Από τότε οι ένοπλες επιθέσεις ενάντιας σε τράπεζες, πολιτικά πρόσωπα και αμερικάνικα στρατόπεδα έπαιζαν αρκετά συχνά στον Τύπο της χώρας. Η RAF από το 1970-1972 δρούσε με πλήρη επιτυχία και σε αυτήν αποδίδονται δεκάδες παράνομες ενέργειες όπως: ληστείες τραπεζών, κλοπή σφραγίδων από δημόσια κτίρια, επιθέσεις σε εγκαταστάσεις της αστυνομίας. Αποκορύφωμα της διετίας αυτής  είναι η επίθεση στο γενικό αρχηγείο των αμερικανικών δυνάμεων κατοχής στη Φραγκφούρτη όπου ένας συνταγματάρχης σκοτώνεται. Μάλιστα αρκετοί είναι οι ερευνητές που υποστηρίζουν πως η οργάνωση υποστηριζόταν κρυφά από την μυστική αστυνομία της Ανατολικής Γερμανίας, Στάζι.

H δράση της γνώρισε μία κλιμάκωση την άνοιξη του 1972, όπου στο πλαίσιο της υποστήριξης του αγώνα των Βιετκόνγκ, η ΡΑΦ χτύπησε με εκρηκτικούς μηχανισμούς το αμερικάνικο διοικητήριο στη Χαϊδελβέργη και σειρά άλλων κρατικών στόχων του κράτους της Δυτικής Γερμανίας, οι οποίοι συνδέονταν με τη γερμανική συνδρομή στις εμπόλεμες με το Βόρειο Βιετνάμ, ΗΠΑ. Η οργάνωση κέρδιζε σταδιακά την αποδοχή όλο και περισσοτέρων μελών της “εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς”, που θεωρούσαν πως η κυβέρνηση της Δυτικής Γερμανίας ακολουθούσε πιστά την ιμπεριαλιστική γραμμή των ΗΠΑ

Αριστερά, ο Γιαν Καρλ Ράσπε, στο κέντρο η Γκούντρουν Ενσλιν και δεξιά ο Αντρέας Μπάαντερ

Η εξουσία της κυβέρνησης όμως, φοβούμενοι για την συνεχόμενη εξάπλωση της οργάνωσης, έθεσαν σαν πρωταρχικό και άμεσο στόχο της αστυνομίας την εξάρθρωση της RAF. Μετά από ένα ανελέητο ανθρωποκυνηγητό, τον Ιούλιο του 1972, 4 από τα ιδρυτικά μέλη της οργάνωσης συλλαμβάνονται και φυλακίζονται(Αντρέας Μπάαντερ, Ούλρικε Μάινχοφ, Γκούντρουν Ένσσλιν, Γιάν-Καρλ Ράσπε).

Αρκετές φορές ο Τύπος έκανε λόγω για επικοινωνία των τεσσάρων αυτών μελών με τα υπόλοιπα μέλη που βρίσκονταν έξω από την φυλακή. Η δράση της RAF δεν σταματά, αν και περιορίζεται αρχικά. Συλλαμβάνονται και φυλακίζονται σταδιακά όλο και περισσότερα μέλη. Με κάποια άγνωστη μέχρι τώρα δίοδο επικοινωνίας, τα φυλακισμένα μέλη της RAF ξεκινούν οργανωμένα και ταυτόχρονα απεργίες πείνας, ζητώντας καλύτερες συνθήκες και μεταφορά τους σε κανονικά κελιά, καθώς τους κρατούσαν στα “διάσημα λευκά κελιά”. Από τις προσπάθειες τους αυτές δεν βγήκε τίποτα, με το κράτος να μην υποκύπτει και να μην συμφωνεί για την μετακίνηση τους σε άλλα κελιά. Η διαβίωση στα”λευκά κελιά” περιγράφεται, από όσους έζησαν σε αυτά, ως μια μαρτυρική εμπειρία.

Τα Μέσα κάλυπταν συνεχώς την διαδικασία της δικής και τα παράπονα για τις απάνθρωπες συνθήκες διαβίωσης από τα μέλη της RAF. Ακόμη, ένα σοκαριστικό γράμμα της Ουλρίκε Μάινχοφ με τίτλο «Επιστολή από την νεκρή πτέρυγα» (μπορείτε να διαβάσετε ΕΔΩ) που έγραψε ενώ ήταν φυλακισμένη, αναφέρεται στην τρομερά ψυχοφθόρα κατάσταση που ζούσε τόσο αυτοί, όσο και οι σύντροφοι της, μέσα στα λευκά κελιά. Επίσης, ο Χόλγκερ Μάινς στις 9 Νοεμβρίου 1974, άφησε την τελευταία του πνοή μέσα στο κελί του, μετά από εξοντωτική απεργία πείνας που τον άφησε 39 κιλά.

Η κοινή γνώμη της περιόδου αυτής μπορεί να κατηγορούσε την RAF για τις πράξεις της, ωστόσο ένα μεγάλο ποσοστό τους συμπονούσε και θεωρούσε πιο αυστηρό από όσο έπρεπε το κράτος και την αστυνομία, ειδικότερα μετά τον θάνατο του Μάινς. Η αίσθηση αυτή όμως, αντιστράφηκε μετά από τις νέες αιματηρές επιθέσεις των υπόλοιπων μελών της RAF.

Κατά την διάρκεια της δίκης των ηγετικών μελών της οργάνωσης, τα υπόλοιπα στελέχη συνεχίζουν τις παράνομες ενέργειες τους. Το κρεσέντο στο βίαιο νέο κύκλο επιθέσεων δόθηκε μετά την απόφαση του δικαστηρίου, που τιμωρούσε με ισόβια κάθειρξη τους Αντρέας Μπάαντερ, Γκούντρουν Ένσσλιν και Γιάν-Καρλ Ράσπε.

Στις 7 Απριλίου 1977 εκτελούνται στη μέση του δρόμου ο εισαγγελέας Μπούμπακ, ο οδηγός του και ένας αστυνομικός. Στις 30 Ιουλίου 1977, μέλη της RAF επιχειρούν να απαγάγουν τον τραπεζίτη Πόντο. Αυτός αντιστέκεται και δολοφονείται. Πέντε εβδομάδες αργότερα δολοφονούνται πέντε μέλη της συνοδείας του προέδρου των Γερμανών βιομηχάνων, Χανς Μάρτιν Σλάιερ και ο ίδιος απαγάγεται, με την ελπίδα πως το κράτος θα ενδώσει στο αίτημα τους για απελευθέρωση των φυλακισμένων συντρόφων.

Το πτώμα του εισαγγελέα Siegfried Buback

Ταυτόχρονα με την απαγωγή Σλάιερ, στις 13 Οκτώβρη 1977, τέσσερις Παλαιστίνιοι καταλαμβάνουν αεροσκάφος της Λουφτχάνσα με 91 άτομα, και έπειτα από περιπλάνηση ημερών, καταλήγουν στις 17 Οκτωβρίου στο Μογκαντίσου της Σομαλίας. Αίτημα και για αυτούς είναι η απελευθέρωση των μελών της RAF. Ωστόσο, χάρις στην πετυχημένη επέμβαση της επίλεκτης γερμανικής αντιτρομοκρατικής ομάδας GSG 9, οι Παλαιστίνιοι εξουδετερώνονται. Έτσι χωρίς να κινδυνεύουν οι ζωές των 91 επιβατών, το κράτος αρνείται να απελευθερώσει τους ηγέτες της RAF.

Το επόμενο πρωί (18 Οκτωβρίου 1997), μετά την άρνηση των αρχών για απελευθέρωση τους, η διοίκηση της φυλακής του Στάμχαϊμ στη Στουτγάρδη, θα ενημερώσουν ότι οι Αντρέας Μπάαντερ, Γκούντρουν Εσλιν και Καρλ Ράσπε, έχοντας μάθει τις εξελίξεις, συμφώνησαν να αυτοκτονήσουν. Σύμφωνα με τις επίσημες αρχές αυτοπυροβολήθηκαν. Η νύχτα εκείνη βαφτίστηκε ως: Todesnacht («Νύχτα θανάτου»)

Η σκηνή από την δολοφονία των πέντε φρουρών του Χανς Μάρτιν Σλάιερ

Ωστόσο, μια άλλη θεωρία θέλει τους ηγέτες της RAF να μην αυτοκτονούν αλλά να δολοφονούνται από τους άντρες των φυλακών, καθώς το γερμανικό κράτος, παρά τις πιέσεις, δεν δέχτηκε ποτέ να δώσει τα στοιχεία που προέκυψαν από την πρώτη εξέταση του ιατροδικαστή στις σορούς των τριών νεκρών. Μέχρι σήμερα καμιά από τις δύο εκδοχές δεν μπορεί να υποστηριχτεί με πάσα βεβαιότητα, καθώς υπάρχει μια τεράστια τρύπα στο επίσημο σενάριο των αρχών, η οποία είναι: πως τα ηγετικά μέλη είχαν στην κατοχή τους πιστόλια; Για να επισκεφθεί κανείς τους κρατούμενους στις φυλακές του Στάμχαϊμ  πρέπει να περάσει από μια εξονυχιστική σωματική εξέταση που κρατά περίπου μια ώρα (!), ενώ μέσα στα κελιά τους δεν είχαν απολύτως τίποτα… που έκρυβαν τα πιστόλια;

Την ακριβώς ίδια μέρα το πτώμα του Σλάιερ βρίσκεται παρατημένο μέσα σε αυτοκίνητο σε κεντρικό δρόμο, έχοντας πάνω του μια κολλημένη σημείωση: «Ο αγώνας μόλις αρχίζει. Για την ελευθερία μέσα από τον ένοπλο αντιιμπεριαλιστικό αγώνα». Ωστόσο η δράση της RAF ακολούθησε μια πτωτική πορεία μέχρι το 1992 όπου τα τελευταία μέλη ανακοίνωσαν την διάλυση της.

Το αυτοκίνητο μέσα στο οποίο βρέθηκε το πτώμα του Χανς Μάρτιν Σλάιερ

Δεν θα μάθουμε ποτέ για το πως πέθαναν στα αλήθεια οι Αντρέας Μπάαντερ, Γκούντρουν Εσλιν και Καρλ Ράσπε. Το μόνο σίγουρο είναι πως ο απλός κόσμος δεν αντέδρασε τόσο πολύ, ο θάνατος τους δεν πυροδότησε κάποια νέα κοινωνική αλλαγή, καθώς μετά τις αιματηρές ενέργειες της οργάνωσης το 1977 που είχαν ως αποτέλεσμα να χαθούν και ζωές αθώων, ανθρώπων που και η ίδια η RAF δεν θεωρούσε σαν στόχους, η κοινή γνώμη ήταν καθολικά εναντίον τους, ακόμη και το ίδιο το Κομουνιστικό Κόμμα Γερμανίας τους είχε σφοδρότατα αποκηρύξει. Έτσι αμέσως, ο “χαμός” τους (όπως και αν προήλθε) έστω και ενδόμυχα, για μερικούς θεωρήθηκε θεμιτός.

Η τραγική ειρωνεία στην όλη υπόθεση βρίσκεται στο τέλος, όταν οι εκκλησιαστικές αρχές αρνούνταν να δώσουν άδεια ταφής για τους «ασεβείς τρομοκράτες», με την λύση για την ταφή τους να έρχεται από τον… δήμαρχο της Στουτγάρδης Μάνφρεντ Ρόμελ, γιο του Ερβιν Ρόμελ (του Γερμανού στρατάρχη των Ναζί κατά τον Β’ Π.Π.). «Κάθε έχθρα παύει μετά τον θάνατο» δήλωσε ο Μάνφρεντ Ρόμελ, δίνοντας άδεια για την ταφή τους.

______________________________________________________________

ΕΔΩ μπορείτε να διαβάσετε κριτική προς την οργάνωση, από ένα πρώην μέλος της που κατοίκησε για πολλά χρόνια στην Ελλάδα.

«Ο καθένας μας είναι είτε μέρος του προβλήματος είτε μέρος της λύσης» – Γνωστό σύνθημα της RAF

Τι είναι και τι δεν είναι τρομοκρατία;

“… Ο πόλεμος μας ενάντια στην τρομοκρατία ξεκινά με την Αλ Κάιντα αλλά δεν τελειώνει εκεί. Δεν θα τελειώσει μέχρι όλες οι τρομοκρατικές οργανώσεις ανά το παγκόσμιο βρεθούν, σταματηθούν και ηττηθούν” ήταν τα τελευταία λόγια του Τζορτζ Μπους του νεότερου, στην ομιλία του στις 20 Σεπτεμβρίου του 2001, μερικές μέρες μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001.

Το τι επακολούθησε είναι μάλλον λίγο πολύ γνωστό. Οι ΗΠΑ με τις υπόλοιπες δυνάμεις του ΝΑΤΟ ξεκινούν τον λεγόμενο “Πόλεμο ενάντια στην τρομοκρατία” και στις 7 Οκτωβρίου του 2001 εισβάλλουν στο Αφγανιστάν. Δεν σταματούν εκεί και στις 20 Μαρτίου 2003 εισβάλουν στο Ιράκ. Η επιχείρηση με κωδική ονομασία “Σοκ και Δέος” που είχε σκοπό να ανατρέψει την κυβέρνηση Σαντάμ Χουσεΐν ήταν επιτυχής, καθώς ο ηγέτης του Ιράκ καταδίκασε εις θάνατον δι’ απαγχονισμού στις ΗΠΑ. Η ποινή εκτελέστηκε στις 30 Δεκεμβρίου 2006.

Και ενώ όλα αυτά συνέβαιναν στην Μέση Ανατολή ο υπόλοιπος δυτικός κόσμος παρακολουθούσε. Υπήρξαν φωνές που κατέκριναν την επεμβατική πολιτική των ΗΠΑ, ενώ αντίθετα πολλές ήταν οι κυβερνήσεις που συμπαρατέθηκαν μαζί με τους.Έκτοτε ο κόσμος που ζούμε δεν αποδεσμεύτηκε ούτε μια μέρα από την “απειλή της τρομοκρατίας”.

Κατά τον Μπαμπινιώτη, ο όρος τρομοκρατία σημαίνει: “η συστηματική χρήση βίας εκ μέρους ομάδων, οργανώσεων, μειονοτήτων ακόμα και στρατών και μυστικών υπηρεσιών, με στόχο να τρομοκρατήσουν λαούς, κυβερνήσεις ή πολιτικούς αντιπάλους, προκειμένου να επιτύχουν τους πολιτικούς τους στόχους”.

Ωστόσο, ποια μορφή βίας μπορεί να χαρακτηριστεί ως “τρομοκρατική”; Ποιος έχει το δικαίωμα να ασκεί βία και υπό ποιες συνθήκες;

Στην περίπτωση της Αλ Κάιντα και του Σαντάμ Χουσεΐν, η διεθνής κοινότητα χαρακτήρισε τις ενέργειες τους ως τρομοκρατικές, με αποτέλεσμα η άμεση επέμβαση για απομάκρυνση τους κρίθηκε από τους περισσότερους ως θεμιτή.Έτσι το ζήτημα δεν είναι μόνο πως αντιμετωπίζεται η τρομοκρατία αλλά και τι μπορεί να οριστεί ως τέτοια. Διαμέσου των χρόνων ως τρομοκρατικές οργανώσεις έχουν χαρακτηριστεί αρκετές δεκάδες κινήματα, που σε αρκετές των περιπτώσεων είχαν τελείως αντίθετη δράση και σύσταση από την Αλ Κάιντα. Έτσι γεννιέται εύλογα το ερώτημα: ποια είναι τα στοιχεία αυτά που μπορούν να ονομάσουν μιαν οργάνωση ή ένα κίνημα ως τρομοκρατικό και κατ’ επέκταση η επέμβαση εναντίον του να θεωρείται αναγκαία;

Είναι καθαρά ένα παιχνίδι λέξεων λοιπόν, αφού οτιδήποτε μπορεί να χαρακτηριστεί ως τρομοκρατικό, μπορεί ταυτόχρονα να εξοντωθεί χωρίς ιδιαίτερες κυρώσεις. Από την άλλη όμως, οι οργανώσεις και τα κινήματα που θεωρήθηκαν ως επαναστατικά είχαν συνήθως την υποστήριξη της διεθνής κοινότητας. Έτσι καταλήγουμε στο συμπέρασμα πως το εν λόγω ζήτημα αφορά πολιτικούς ελιγμούς και σκοπιμότητες.

Ωστόσο κατά καιρούς οι πολιτικές δυνάμεις έπεσαν σε μερικές αντιφάσεις για το τι μπορεί να θεωρηθεί ή όχι τρομοκρατία και έτσι στον ιστοχώρο αυτό θα προσπαθήσουμε να ξεδιαλύνουμε το ζήτημα. Πρέπει όμως πρώτα να εξετάσουμε μια προς μια τις οργανώσεις αυτές, τις δράσεις τους και τους σκοπούς τους, για να καταλήξουμε σε ένα ασφαλές συμπέρασμα για το αν ο τίτλος που τους προσδόθηκε ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα ή αν αυτό έγινε κάτω από αλλότρια πολιτικά συμφέροντα για να οδηγηθούν “θεμιτά” στην καταστροφή τους.